Annaïk Kozig

et rapprochement avec "Notre Dame du Folgoët" du "Barzhaz Breizh"

Ballade recueillie par François-Marie Luzel
auprès de Garandel, surnommé l'"Aveugle" à Keramborgne, 1847

Publiée dans "Gwerzioù Breizh-Izel" en 1868

Mélodie
chantée par Maryvonne Nicol, de Plouguiel
et recueillie par Maurice Duhamel:

Arrangement Christian Souchon (c) 2008

VERSION "GWERZIOU BREIZ IZEL"

I
Kriz vije 'r galon na ouelje,
'R ger a Razon nep a vije,
O welet Annaïk Kozik
O vont d'ar prison etre tri ;

O vont d'ar prison etre tri,
'R bugel 'n ur baner dira-z-hi,
Ha ma lavare, dre ma 'z ee :
- Ar bugel-ze n'eo ket d'in-me ! -

II
Annaïk Kozik a lare
'N tal ar steir d'hi mamm, un dez oe :
- Ma mammik paour, d'in-me laret,
Na kanna ho tillad a ret,

Kanna ma dillad, gwenn 'vel erc'h?
- Petra 'c'h euz a newez, ma merc'h ?
- Ma mammik paour, mar am c'hredet,
Ho tillad aze a lezfet ;

Me 'zo deut d'ho pedi m' mamm, m' zad,
Da vont ewit-on d'ar Folgoat,
Diarc'henn, dilour war ho troad,
Ma klewo 'r Werc'hes ho mennat.

En distro, dre Razon 'teufet,
C'hui 'welo glaou ha ludu gret ;
C'hui 'welo glaou ha ludu gret,
Euz ar galonik 'c'h euz ganet ! -

- Na pez torfed oc'h euz-c'hui gret,
Mar gwelann glaou ha ludu gret;
Mar gwelann glaou ha ludu gret
Euz ar galonik 'm euz ganet ! -

- Ar gouarneres euz ann ti
Lec'h ma oann-me o serviji ;
Lec'h ma oann-me o serviji,
Oa mignoned 'nn aotro hag hi ;

Ha pa oann em gwele kousket,
Ur bugel-bihan deuz ganet ;
Ganin em gwele deuz-han laket,
Klasket 'r justiz d'am c'homerret ;

Klasket 'r justiz d'am c'homerret,
M' oun 'n prizon Razon dastumet.
- Penaoz 'n prizon Razon dastumet,
Pa 'z oc'h deut ama d'am gwelet !

- Dre c'hraz ar Werc'hes benniget,
Dont aman m' mamm, am euz gallet ;
Dre c'hraz ar Werc'hes benniget,
A zo em flaz en em laket !

- Ma merc'h, me ielo d'ar Folgoat,
Diarc'henn, dilour ha war-droad ;
Diarc'henn, dilour ha war-droad,
Ma klewo 'r Werc'hes ho mennat. -

III
Bourrew Razon a lavare
Diwar ar chaffot, un dez oe :
- Tud-a-justiz, em aretet,
Hag c'hui pe me 'zo bet manket ;

C'hui pe me a zo bet manket,
'R feumeulenn-ma na varwfe ket !
Bet on ter-gwes war hi diou-skoa,
Nemet c'hoarzin ouzin na ra !

Nemet laret d'in : - C'hoas ur wes,
Wit plijout d'ar gompagnunes ! -
- Annaïk Kozik, d'in laret,
Petra c'hoarve na varwfeac'h ket ? -

- Ur goulmik wenn 'zo dreist ma fenn
A virr ma zaga gant kordenn :
'Nn itron Varia ar Folgoat
0c'h ober skabell 'dann ma zroad ! -

Annaïk 'c'hane oe lemmet,
Gwisket d'eï inviz rousinet,
Hag en kreiz un tantad taolet :
Ann tan diout-hi daou-anteret !

Annaïk Kozik a lare
'N kreiz tre ann daou den, en de-se :
- Me well arru 'r gouarneres,
Hag hi ker kaer hag ur brinses !

Lakit-hi em flaz, hag 'welfet
Pe hi pe me 'zoug ar pec'het ! ... -
P' arru 'r gouarneres en dachenn ,
A lamm ann tan en hi barlenn,

- Itron Varia ann Drinded,
Me n'on ket anter bunisset ;
Me n'on ket anter bunisset,
Ha tamal d'un all ma fec'het ! -

VERSION "BARZHAZ BREIZH"


31. Kriz vije neb ha na ouelje
War dachenn Folgoat, pa zeue
32. Pa zeue ar plac'h pemzek vloaz,
E-kreiz daou archer da grougañ

33. Ur c'hrac'hig kozh paour dirazi
O terc'hel ur gouloù dezhi
34. Hag hi, o vont, a lavare :
- Ne oa ket din ar bugel-se




1. Yec'hed ha joa ganeoc'h va zad
Petra rit aze mintin mad?

2. Gwalc'hiñ doaloù ker gwenn heg erc'h !
Petra 'rit-c'hwi aze, va merc'h ?



3. - Me zo deut d'ho pediñ, va zad,
Da vont evidon d'ar Folgoat
4. Ha mont diarc'hen ha war droad
Ha war ho taoulin, mar gell pad



5. Eno e kefot ludu graet
Diouzh ar galon hoc'h eus maget

6. - Petra, va merc'h paour, hoc'h eus graet,
Pa viot evel-se luduet ?









7 .- Ur bugelig zo bet lazhet,
Ha din, va zad, eo tamallet




















42. - Aotrou Senesal, me ho ped,
(52) Me zo faziet, c'hwi n'oc'h ket

(52) Me zo faziet, c'hwi n'oc'h ket
(42) Mari-Fañchonig na varv ket
43. Pa daolan va zroad war he skoaz
Distreiñ da c'hoarzhin ouzhin 'ra



52. - Mari-Fañchonig, me ho ped,
(53) Petra zo en tan d'ho miret?

55. Ar Werc'hez, mamm ar gristenien,
Zo 'skubañ en-dro d'am c'herc'henn
54. - An Itron Varia-Folgoat
Zo 'skubañ dindan va daoudroad

44. - Taolit-hi ha didaolit-hi
Kasit-hi d'ar fagoderi
45. - Taolomp-hi ha didaolomp-hi
Greomp tan ha moged d'he leskiñ

TRADUCTION de la version "GUERZIOU"

I
Dur eût été le cœur de celui qui n'eût pleuré,
S'il avait été en la ville de Rennes,
En voyant Anne Cozic
Allant en prison entre trois.

Allant en prison entre trois,
Précédée d'un enfant dans un panier,
Et elle disait, tout en marchant :
Cet enfant n'est pas à moi !

II
Anne Cozic disait
Un jour à sa mère, auprès de la rivière :
- Ma pauvre mère, dites-moi,
Vous êtes à laver des vêtements ? -

A laver mes vêtements, blancs comme la neige!
- Que vous est-il arrivé de nouveau, ma fille ? -
- Ma pauvre mère, si vous m'en croyez,
Vous laisserez là ces vêtements ;

Je suis venue vous prier, ma mère et mon père,
D'aller pour moi au Folgoat
Sans chaussures, sans bas et à pieds,
Pour que la Vierge exauce votre prière ;

Au retour, vous reviendrez par Rennes
Et vous verrez réduit en charbon et en cendres ;
Vous verrez réduit en charbon et en cendres,
Le petit cœur que vous avez mis au monde ! -

- Et quel crime avez-vous commis,
Si je dois voir réduit en charbon et en cendres ;
Si je dois voir réduit en charbon et en cendres,
Le petit cœur que j'ai mis au monde ? -

- La gouvernante de la maison
Où j'étais à servir ;
De la maison où j'étais à servir,
Etait l'amie du maître ;

Et pendant que je dormais dans mon lit,
Elle donna le jour à un enfant ;
Elle le mit avec moi dans mon lit,
Et fit chercher la justice, pour me prendre ;

Elle fit chercher la justice pour me prendre,
Et on m'a renfermée dans la prison de Rennes. -
- Comment pouvez-vous être dans la prison
Puisque vous êtes venue ici me voir ? [de Rennes,

- C'est grâce à la Sainte-Vierge,
Ma mère, que j'ai pu venir ici ;
Par la grâce de la Sainte-Vierge,
Qui s'est mise en ma place ! -

- Ma fille, j'irai au Folgoat,
Sans chaussure, sans bas et à pied ;
Sans chaussure, sans bas et à pied,
Pour que la Vierge écoute votre demande ! -

III
Le bourreau de Rennes disait,
Un jour, du haut de l'échafaud :
- Gens de la justice, arrêtez-vous,
Car vous ou moi nous nous sommes trompés ;

Vous ou moi nous nous sommes trompés,
Car cette femme ne meurt pas !
J'ai été trois fois sur ses épaules,
Et elle ne fait que me sourire !

Elle ne fait que me dire : encore une fois,
Pour faire plaisir aux spectateurs !
Anne Cozic, dites-moi,
Qu'est-ce qui est cause que vous ne mourez pas ? -

- Une petite colombe blanche au-dessus de ma tête, -
Empêche la corde de m'étrangler ;
Notre Dame du Folgoat
Me sert d'escabeau sous mes pieds ! -

Anne fut ôtée de là,
Et on lui revêtit une chemise enduite de résine,
Puis on la jeta au milieu d'un grand feu :
Le feu s'est fendu en deux, en s'écartant d'elle !

Anne Cozic disait
Ce jour-là, entre deux hommes :
- Je vois venir la gouvernante,
Belle comme une princesse !

Mettez-la à ma place et vous serrez
Si c'est elle ou moi qui a commis le péché ! ... -
Quand la gouvernante arriva dans la plaine,
Le feu s'élança dans son sein !

- Notre dame de la Trinité,
Je ne suis pas punie la moitié assez ;
Je ne suis pas punie la moitié assez,
Et charger une autre de ma faute ! -



English Translation of the Lyrics collected by Luzel

- Cruel would have been whoever's heart,
In Rennes that had not cried
At the sight of Annaïk Kozik,
Walking to the jail between three guards.

Walking to the jail between three guards,
Ahead of her a baby carried in a basket,
And she said, on her way:
- This child is not mine! -

II
Annaïk Kozik said
One day to her mother, by the river:
- My dear mother, tell me,
Why do you wash these clothes?

Why wash my clothes, as white as snow?
- What happened to you my daughter?
- My dear mother, if you believe me
You will leave these clothes here!

I have come to ask you and my father
To go for me to Folgoët,
Barefooted, without stockings and on foot,
So that the Virgin may listen to your prayer.

On your way back, in Rennes,
You will see, turned to embers and ashes,
You will see, turned to embers and ashes,
The little heart that you have born.

- What crime did you commit
That I shall see burnt to embers and ashes?
That I shall see burnt to embers and ashes
The little heart that I have born? -
- The housekeeper maid of the house
Where I was appointed to serve.
Where I was appointed to serve.
Was the mistress of my employer

When I was asleep in my bed
She gave birth to a child
That she laid near me into my bed
And called in the judge that I should be hanged

And called in the judge that I should be hanged
And I was shut away in Rennes prison
- How could you be shut up in jail,
Since you came and called on me?

- By the grace of the Holy Virgin,
Mother, I was allowed to come.
By the grace of the Holy Virgin
Who took my place! -

- Daughter, I shall go to Folgoët
Without shoes or stockings and barefooted
Without shoes or stockings and barefooted
That the Virgin may listen to your prayer! -

III
The executioner of Rennes said
One day upon the scaffold
- Men of law, stop your attempt
For we are wrong, you and me!

For we are wrong, you and me,
This woman here does not die!
Three times did I push on her shoulders
She does nothing but laugh,

But laugh at me! - Please, once more!
To entertain the assistance! -
- Annaïk Kozik, tell me,
What is the cause that you won't die? -

- A little white dove above my head
Prevents that the noose throttles me.
Our Lady of Folgoët
Relieves me like a stool under my feet! -

Annaïk was removed from the gallows.
But dressed in a shift coated with resin
Then thrown on a big fire.
The fire split in two to spare her!

Annaïk Kozik said
As she stood between two guards, that day:
- Here I see the housekeeper maid coming,
As stately dressed as a princess!

Put her in my place and you'll see
Who of us both commited the sin!...
When the housekeeper came on the meadow
The fire sprang up onto her lap.

- Our Lady of the Trinity,
I am not half punished enough;
I am not half punished enough;
Since I accused another girl of my sin! -



Les Miroirs d'argent sont l'un
des chants de "tombeaux indignes"
étudiés dans
CANNIBALES, TOMBEAUX ET PENDUS
un essai au format
LIVRE DE POCHE



de Christian Souchon

"Silver Mirrors"is one of the
"indecorous grave songs"
presented, in French, in
CANNIBALES, TOMBEAUX ET PENDUS
(Cannibals, graves and gallows)
as a PAPERBACK BOOK



by Christian Souchon


Cliquer sur le lien ou l'image - Click link or picture for more info


François-Marie Luzel (1821 -1895)




Retour à "Notre-Dame du Folgoët"