An Aotrou ar Gerwenn - 1ère mélodie

et rapprochement avec "Notre-Dame du Folgoat" du "Barzhaz Breizh"

Texte recueilli par François-Marie Luzel:

auprès de Marie-Anne Le Noan de Duault
Publié dans "Gwerzioù Breizh-Izel" en 1868

Mélodie
Chantée par Marie-Jeanne Le Bail dePort-Blanc
tirées de "Musiques bretonnes" de Maurice Duhamel:

Arrangement par Christian Souchon (c) 2008

VERSION "GWERZIOU BREIZ IZEL"

I
Bars ar Gerwenn ez euz glac'har,
Mar euz nep-lec'h war ann douar,
Balamour d'ar Gouarneres,
A zo em gavet dougeres.

Ar gouarneres a lare
Ha d'ann aotro, un dez a oe :
- 'Ma 'r vates-vihan 'n hi gwele,
Ur bugelik euz hi c'hoste ;

Ur bugelik euz hi c'hoste,
Ur gontel-noaz 'n penn ar gwele ! -
Dre 'r finessez euz ar merc'hed
Hi linselliou a deuz chanjet ;

Hi linselliou a deuz chanjet,
D'ar vates ho deuz-hi laket.
'Nn aotro 'r Gerwenn, vel ma klewas,
Da gaout ar justiz mont a reas.

'Nn aotro 'r Gerwenn a lavare
Da dut ar justiz, un dez oe :
Tud ar justiz, em breparet,
Ganin fenoz renket donet.-....

II
Ann dut a justiz a lare,
Ebars ann ti, pa arrue :
- Mates-vihan , em breparet ,
Ganimp fenoz renket donet.

Itron Varia ann Drindet,
Pez torfed am euz-me ta gret ;
Pez torfed am euz-me ta gret,
Mar eo ganec'h vo red monet ? -

Ar vates-vihan 'c'houlenne,
'N toull-dor hi mamm pa dremene :
- Ge eo ho kalon, pa ganet,
Hini ho merc'h allas ! n'eo ket. -

- Ma merc'hik paour, d'in-me laret,
Petra ho rent ken kontristet ? -
- Allas ! ma mamm, n'hen larinn ket,
A-benn ar finn 'vi gouvezet.

Ho pedi rann, ma mamm, ma zad,
Da vonet wit-on d'ar Folgoat,
Diarc'henn, dilour, war ho taou-droad ,
War ho taoulinn-noaz ur pennad. -

- Penaos 'z iafenn di penn-da-benn,
Pa n'ouzonn hent na gwennojenn ?
- Gwerz un anouer-bloa 'm euz gwestlet,
Hag ho rento 'n toul ar porchet ;

Hag en distro, deut dre Razon,
C'hui ho po glac'har 'ho kalon ,
Pa wellfet ludu ha glaou gret
Euz ar galonik 'c'h euz maget !

Lest ho kouez 'c'hann da diziou,
C'hui a gavo ludu ha glaou ;
C'hui gavo ludu ha glaou gret
Euz ar galon oc'h euz maget !

- Ma merc'h, pez torfed oc'h euz gret,
Pa 'z eo d'ann tan ez oc'h barnet ?
- Allas ! ma mamm, na larinn ket,
A benn ar finn vezo gwelet !

III
Kriz vije 'r galon na oelje
En ker Razon nep a vije,
'Welt 'r vates-vihan 'n kreiz ar flamm,
N'euz ket en hi c'halon estlamm !

Ann dut-a-justiz c'houlenne
Euz Janedik eno neuze :
- Janedik, d'imp-ni lavaret
Petra 'zo kaos na zewet ket ?

Hag ar bourrew a lavare
Da dut ar Justiz, p'ho c'hlewe :
- Bet on ter gwes war hi diou-skoa,
Nemet c'hoarzin ouzin na ra -

- 'Nn Itron-Varia a C'houlvenn
A skoulm hi diou-vrec'h em c'herc'henn
; 'Nn Itron-Varia ar Folgoat
'Zo skabell indann ma zaou-droad.

- Kassomp-hi d'ar fagodiri,
Soufr hag alun lakit out-hi ;
Soufr hag alun lakit out-hi,
Ha ni deui a-benn ann-ezhi ! -

Kriz' vije 'r galon na oelje,
'R fagodiri nep a vije,
O welet Janet 'n kreiz ar flamm,
N'euz ket 'h hi c'halon a estlamm !

- Na Janedik, d'in lavaret,
Petra 'zo kaos na varwfeac'h ket ? -
Aotro 'r Gerwenn, me varwfe eaz,
Ma welfenn ho kouarneres ! -

N'oa ket hi gir peurlavaret,
'N trezeg ar ger hen a zo et ;
- Gouarneres em breparet,
Ganin-me a renket donet. -

'R vates-vihan na varwfe ket,
A-rok ma defo ho kwelet. -
- N'oamp ket ker braz mignonesed,
Na varwfe 'walc'h hep ma gwelet ! -

Pa 'z arru en tal ann tanted,
Oh ! ia, treuz un dewez-aret,
Ur fulenn-dan zo distrinket.
Ar c'houarneres zo paozet.

'Nn aotro 'r Gerwenn, vel ma welaz,
War he zaoulin hen em strinkaz ;
War he zaoulin hen em strinkaz,
Da c'houll ouz-hi pardon ha graz.

- Wit euz ar groug ho pardonann,
Met euz an tan, bikenn na rann,
Mar na deu 'r groaz hag ar banier
Da glask 'r vates-vihan d'ar ger.
VERSION "BARZHAZ BREIZH"
















































3. - Me zo deut d'ho pediñ, va zad,
Da vont evidon d'ar Folgoat
4. Ha mont diarc'hen ha war droad
Ha war ho taoulin, mar gell pad













5. Eno e kefot ludu graet
Diouzh ar galon hoc'h eus maget

6. - Petra, va merc'h paour, hoc'h eus graet,
Pa viot evel-se luduet ?




31. Kriz vije neb ha na ouelje
War dachenn Folgoat, pa zeue
32. Pa zeue ar plac'h pemzek vloaz,
E-kreiz daou archer da grougañ



53. Me zo faziet, c'hwi n'oc'h ket
Petra zo en tan d'ho miret ?



43. Pa daolan va zroad war he skoaz
Distreiñ da c'hoarzhin ouzhin 'ra

54. - An Itron Varia-Folgoat
Zo 'skubañ dindan va daoudroad
55. Ar Werc'hez, mamm ar gristenien,
Zo 'skubañ en-dro d'am c'herc'henn

44. - Taolit-hi ha didaolit-hi
Kasit-hi d'ar fagoderi
45. - Taolomp-hi ha didaolomp-hi
Greomp tan ha moged d'he leskiñ

31. Kriz vije neb ha na ouelje
War dachenn Folgoat, pa zeue
48. 'Mañ en tan betek e divronn
C'hoarzhin a ra leizh he c'halon

53. Me zo faziet, c'hwi n'oc'h ket
Petra zo en tan d'ho miret ?



56. - Ret eo kas prim da Wigourvez
Kas prim da di ar vereurez










59. Tremenet holl hep lakaat mann :
Nemet ar vatezh hec'h-unan.

TRADUCTION de la version "GUERZIOU"

I
A la Villeblanche il y a de la douleur,
S'il en est quelque part au monde,
A cause de la gouvernante,
Qui s'est trouvée enceinte.

La gouvernante disait
Un jour à monsieur de La Villeblanche :
- La petite servante est dans son lit,
Avec un petit enfant à son côté ;

Avec un petit enfant à son côté,
Et un couteau nu à la tête du lit ! -
Par une finesse de femme,
Elle (la gouvernante) a changé ses draps de lit ;

Elle a changé ses draps de lit,
Et les a mis à la petite servante.
Monsieur de La Villeblanche, en entendant cela,
Alla trouver la justice.

Monsieur de la Villeblanche disait
Un jour aux gens de la justice :
- Gens de la Justice, préparez-vous,
Il vous faut venir avec moi, ce soir. . . . . -

II
Les gens de la justice disaient,
En arrivant dans la maison :
- Petite servante, préparez-vous,
Il vous faut venir avec nous, ce soir. -

- Notre-Dame Marie de la Trinité,
Quel crime ai-je donc commis ;
Quel crime ai-le donc commis,
S'il me faut aller avec vous ? -

La petite servante demandait,
En passant devant la porte de sa mère
: - Votre cœur est gai, puisque vous chantez,
Hélas ! celui de votre fille ne l'est pas. -

- Ma fille chérie, dites-moi,
Qu'est-ce qui vous cause de la tristesse? -
- Hélas ! ma mère, je ne le dirai pas,
Mais avant la fin on le saura.

Je vous prie, ma mère et mon père,
D'aller pour moi au Folgoat,
Sans chaussure, sans bas, à pied,
Sur vos genoux nus, si vous pouvez résister. -

- Et comment aller jusque-là ?
Je ne connais ni chemin ni sentier. -
J'ai voué le prix d'une génisse d'un an,
Et vous serez conduite jusqu'à l'entrée du porche :

Et en revenant, passez par Rennes,
Et votre coeur sera navré,
En voyant réduit en charbon et en cendres
Le petit coeur que vous avez mis au monde !

Laissez votre lessive, jusqu'à jeudi,
Vous trouverez du charbon et de la cendre ;
Vous trouverez réduit en charbon et en cendres
Le coeur que vous avez mis au monde ! -

- Ma fille, quel crime avez-vous commis,
Pour avoir été condamnée au feu ?
Hélas ! ma mère, je ne dirai rien,
Mais pour la fin on verra. -

III
Dur eût été le coeur de celui qui n'eut pleuré,
Etant dans la ville de Rennes,
En voyant la petite servante au milieu des flammes,
Sans que son coeur éprouvât de frayeur !

Les gens de la justice demandaient
A Jeanne, en ce moment :
- Jeanne, dites-nous,
Ce qui est cause que vous ne brûlez point. -

Et le bourreau disait
Aux gens de la justice, en les entendant :
- J'ai été trois fois sur son épaule,
Et elle ne fait que me sourire ! -

- Notre-Dame Marie de Goulven
Noue ses bras autour de mon cou ;
Notre-Dame Marie du Folgoat
Me sert d'escabeau sous mes pieds. -

- Conduisons-la au bûcher,
Et l'enduisons de soufre et d'alun ;
Enduisons-là de soufre et d'alun,
Et alors nous en viendrons à bout. -

Dur eut été le coeur de celui qui n'eût pleuré,
Etant auprès du bûcher,
En voyant Jeanne au milieu des flammes,
Sans que son coeur éprouvât de frayeur !

- Jeanne, dites-moi
Ce qui est cause que vous ne mourez point ? -
- Monsieur, je mourrais facilement,
Si je voyais votre gouvernante ! --

Elle eut à peine dit ces mots;
Qu'il se dirigea vers la maison :
- Gouvernante, préparez-vous,
Car il vous faut venir avec moi .

La petite servante ne veut pas mourir
Avant de vous avoir vue -
- Nous ne sommes pas tellement amies
Qu'elle ne puisse mourir sans me voir ! -

Quand elle arriva auprès du bûcher,
Oui, à la distance d'un journal de terre,
Une étincelle a jailli,
Et la gouvernante a été brûlée.

Monsieur de La Villeblanche, en voyant cela,
Se jeta à genoux ;
Il se jeta à genoux
Pour demander à Jeanne pardon et grâce.

- Pour ce qui est de la potence, je vous pardonne:
Mais pour ce qui est du feu, je ne vous pardonnerai jamais,
A moins que la croix et la bannière
Ne viennent me chercher, pour me conduire à la maison


English Translation of the Lyrics collected by Luzel

I
- Over Whitehouse Farms prevails grief,
If anywhere on earth,
On account of a Housekeeper maid
Who found herself pregnant.

The housekeeper said
To her master, the other day:
- The little maid is in her bed
With a baby on her side.

With a baby on her side
And a knife, unsheathed, at the bed head! -
The woman was cunning enough
To exchange the sheets in the beds.

To exchange the sheets in the beds
And to lay hers in the maid's bed.
The Lord Whitehouse, hearing these words,
Went and called the men of law.

The Lord Whitehouse he said
To the men of law on that day:
- Men of law, get ready,
You should come with me tonight...-

II
The men of law they said
On arriving in the house:
Litle maid, get ready
You must come with us tonight.

- Our Lady of the Trinity
What crime did I commit?
What crime did I commit
That I must come with you? -

The little maid asked
As they walked past her mother's door:
- Your heart is joyful, since you sing,
Your daughter's heart, alas, is not.

- My dear little daughter, tell me,
What makes you so sad?
- Alas, mother, I can't say it,
But sooner or later we'll know.

I ask you, mother and father,
To go to Folgoët on my behalf
Without shoes or stockings, on foot
On your bare knees for a part of the way. -

- But how could I go all that way,
If I know neither lane nor path?.
- I've engaged the price of a one year heifer
And they must lead you as far as the porchway! -

On your way back, go through Rennes
You shall feel sad in your hearts
When you see ashes and embers
Left from the heart that you have fed! -

Wait with your wash until Thursday
Then you shall have coal and cinders.
You shall find burnt to coal and cinders
The heart that you have born!

- My daughter, what crime did you commit,
That you were sentenced to be burnt at the stake?
Alas, mother I'll say nothing
But finally we shall see!

III
Cruel -hearted would have been
In Rennes, whoever had not cried
At the sight of the little maid in the flames
Who didn't show the slightest fright! (*)

The men of law they asked then
Jenny therefore:
- Jenny, tell us
What's the reason why you won't be burnt? -

And the executioner said
To the men of law, on hearing them:
- I have pushed three times on her shoulders
But she did naught but laugh at me!

- Our Lady of Goulven
Folds her arms round my neck
Our Lady of Folgoët
Is the stool underneath my feet!

- Let's lead her to the pyre
Let us smear her with sulphur and alum,
Let us smear her with sulphur and alum,
Thus we'll manage to make her die.

Cruel-hearted whoever had not cried
And had considered the pyre
With Jenny standing in the flames
Without batting an eyelid!

- Now Jenny, tell me
What's the reason why you should not be burnt?
- Lord Whitehouse, I would easily be burnt
If I saw the housekeeper! -

No sooner had she said so,
Than he made for the farmstead:
- Housekeeper, get ready,
For you must come with me!

The little maid will not be burnt,
Before she has seen you. -
- But we were both no such friends,
That she could not die without seeing me! -

When she came near to the pyre,
In fact, still a "ploughing day" away of it,
A flash of fire bounced from the pyre on her.
And the housekeeper was charred.

The Lord Whitehouse on seeing that,
He fell on his knees.
He fell on his knees
Asking for pardon and mercy.

- I pardon you for the hanging,
But I never shall pardon you for the burning,
Unless, with cross and banner ahead,
They come to see home the little maid.

(*) This verse and the next one evidently don't belong here!


Les Miroirs d'argent sont l'un
des chants de "tombeaux indignes"
étudiés dans
CANNIBALES, TOMBEAUX ET PENDUS
un essai au format
LIVRE DE POCHE



de Christian Souchon

"Silver Mirrors"is one of the
"indecorous grave songs"
presented, in French, in
CANNIBALES, TOMBEAUX ET PENDUS
(Cannibals, graves and gallows)
as a PAPERBACK BOOK



by Christian Souchon


Cliquer sur le lien ou l'image - Click link or picture for more info


François-Marie Luzel (1821 -1895)




Aotroù Ar Gerwenn 2ème mélodie

Retour à "Notre-Dame du Folgoat"