VERSION "GWERZIOU BREIZ IZEL" I Etre traon ar Rudonou (1), hag ann hent 'z ia da Rom, 'Zo zavet ur gouant newez, en-hi menec'h o chomm ; 'Zo zavet ur gouant newez, en-hi menec'h iaouank N' baouezont noz na de o tebauch 'r merc'hed koant. Bars en ker ' zo 'r vinores, ' zo meurbet devodes; Mont 'ra bep-sul d'ann ofern, war ar pemdez alies : Mont 'ra bep-sul d'ann ofern, war ar pemdez 'wesiou, Na da iliz Sant-Franses, da laret hi euriou. Ha daou jakobin iaouank o vont da gomz out-hi : - Deut ganimb, minorezik, deut ganimb-ni d'hon zi ; Deut ganimb, minorezik, deut ganimb-ni d'hon c'hambr, D'esplikan ann taolinier, 'r misteriou ekselant..... - II Pa oa bet nao miz eno, hag hi laret d'ez-hi : - 'Tro Doue! minorezik, na petra refomp-ni ? 'Tro Doue, minorezik, petra a vezo gret, Arru 'r vikel-jeneral d'ar gouant d'hor gwelet? - Hag hi o c'houlenn kuzul. Lusufer ho c'helennas D'hi laza, d'hi interrin en korn ann aoter-vraz..... Ur paour en iliz lojet, a oe meurbet spontet, Na buhez ar plac'hik 'n noz-se p'hen euz klewet. Ar manac'h ar C'hardinal hen euz d'ez-hi laret : - Lar d' in manus pa gari, out en eur m' vi lazet ! - Ha hi da c'houlenn hi graz, wit n' vije ket lazet, 'Wit ar frouez a oa gant-hi, ma vije badezet. 'Wit hi bugelik bihan ' c'houlenne badeziant, Hag ewit-hi hi unan, nouenn ha zakramant. Met ar manac'h-braz neuze a dies-krog 'n ur bal, Ha ' skoas ar vinores paour d'an douar raktal. Seiz taol-pal, hep-c'houitan, hen euz d'ez-hi roët, Ar bugel, ar vinores, ho daou 'n euz ho lazet ! Neuze 'z iejont d'ar gouant, ha ' pakjont ho dillad, Gant ann aouenn rag ar c'hlask, balamour ma oa goad. Ann deiz-warlerc'h ar beure, pa oa strinket ann de, Unan ann daou vanac'h-man ann or a zigorre. Ar paour e-meaz ann iliz kerkent a zo bet et, Ebars un hostaliri ez eo bet antreet : - Roët d'in tamm da zibri, ha banne da eva, Nag ewit kaout ma memoar, 'm euz kollet en noz-ma; Me am euz gwelet laza 'n noz-man ur vinores, Am euz aoun-braz, ma Doue, rag ma oa dougeres, Rag ar vouez euz hi bugel, me gred, am euz klewet, Met kaer hen euz bet krial, bepred eo bet lazet ! - Tud oa en hostaliri a zo bet sortiet D'ober ann diskuil kerkent ha m'ho deuz bet klewet. Ar vikel a lavare d'ar paour, p'hen interroje : - Na taolet-ewes mad paour, petra ho pe laret ! Na taolet-ewes mad paour, petra ho pe laret, Da zamma ma ministred brema, hep kaout sujet! - - Leall, aotro ar vikel, mar n'am c'hredet-c'hui ket, Gret-c'hui ur prosession, neuze 'vezo gwelet; Gret-c'hui ur prosession, gret d'he monet en dro, Dishenvel int ar re-all, ar goad euz ho bouto.... - Toullet a oe ann douar 'l lec'h ma oa bet laket, M'eo kavet ar c'horf 'l lec'h hen doa ar paour laret. M'int bet neuze kommerret ha kasset d'ar prison; En Paris a resevjont ho c'hondaonation. Ha ter zro d'ann iliz ho deuz renket ober, Ewit ho finijenn, ann dut indign ha kruel. Gwisket a oe d'ez-he peb a rochet rousinet, Ha goude-ze ho c'horfo 'n un tanted braz dewet ; Ha goude-ze ho c'horfo 'n un tanted braz dewet, Ewit reï skouer d'ar re-all 'n ho flaz ' vije laket. Ar manac'h braz a lare na pa ieas bars ann tan : - Roït d'in nerz ha kalon ' wit gallout resistan, Ewit ma rinn pinijenn euz ma fallagries! Allas! penaos, ma memoar, biskoas n'am boa sonjet A vijenn me d'ar maro blamour d'ur plac'h laket ! Kalz euz a verc'hed iaouank 'hallo brema laret Am euz me kousket gant-he ha tapet ho gwerc'hted.... - Brema ' hallo ann ezec'h, p'eo ar manac'h dewet, Dougenn ar c'hanvo d'ez-han, dre ma voint delivret. Ha koulsgoude ar groage lareur 'zo dezolet D'ar manac'h ha d'ar paillard, en heur ma oe dewet. Finisa ' na he vuhe gant kalz euz a ankenn, Ha lezel bars ar bed-ma kalz bars ar binijenn. Hag a-baoue m'eo maro, biskoas na euz klewet, 'Vell 'lare, p'oa en buhez, a teuje da brezek : Met ' baoue ma 'z eo maro, hag et bars ann douar, N'euz ket bet brasoc'h galloud wit ' roeur d'ar re-all ! Hogenn lezomp ar manac'h , dre ma oa ur gwall-baotr, En keït ma oa er bed-man, hen deveuz gret he baotr. C'hoas lavare ann indign, dre ma oa un den-fall, N'hen defoa ket a skrupul o vont er c'hostez-all ! |
VERSION "BARZHAZ BREIZH" 1. O soñjal d'an taol euzhuz War-dro ar gêr a Gemper, ur bloaz zo tremenet. 2.Katellig Moal, gant an hent, o lavar ur c'hou-plad Degoue'et ganti tri manac'h hag i harneset mat; Hag i war o c'hezeg bras harneset a bep tu, Degoue'et ganti, kreiz an hent, degoue'et tri manac'h ruz. 3.- Deut ganeomp d'al lean-di, deut ganeomp, plac'hig koant, Eno na vanko deoc'h-hu nag aour, vat, nag argant 8.Hag a-benn seizh pe eizh miz pe 'n dra bennak goude: - Petra raimp-ni, va breudeur, deus ar plac'h-mañ breme ? - Boutomp hi 'n un toull douar.- Gwell ve dindan ar groaz. - Gwell ve c'hoazh mar ve lakaet dindan an aoter vras. 10. Hogen ur paour-kaezh marc'heg, ha glebet e zilhad, 11. Hag eñ monet da sellet etre toull an alc'houez, (13) Ken a glevas ar plac'hig, en he bez o tamant: - Me garfe d'am c'hrouadur eoulioù ar vadiant; 14. Ha goude ar groaz-nouenn evidon ma unan, Ha mervel a rin laouen a galon vat bremañ. 19. Da zigor e zaoulagad, da gerzhet war un dro, Kerzhet d'an tri manac'h ruz : - An tri-mañ 'n hini-eo !- En tan emañ int bet devet, hag en avel gwentet; Ho c'horf lakaet da zamant, en abeg d'o zorfed. |
TRADUCTION de la version "Gwerzioù" I Entre la vallée de Rudono et le chemin qui mène à Rome, On a bâti un couvent neuf, où des moines demeurent; On a bâti un couvent neuf, où demeurent de jeunes moines Qui ne cessent, nuit et jour, de débaucher les jolies filles. Il y a dans la ville une mineure qui est très dévote.; Elle va tous les dimanches à la messe, et souvent en semaine: Elle va tous les dimanches à la messe, en semaine, parfois, -A l'église de Saint-François, pour réciter ses heures. Et deux jeunes jacobins d'aller lui parler : - Venez avec nous, mineure, venez dans notre maison -Venez avec nous, mineure, venez dans notre chambre, Nous vous expliquerons les tableaux, les mystères excellents. II Quand elle y eut été neuf mois, ils lui dirent : - Mon Dieu, petite mineure, que ferons-nous? Mou Dieu, petite mineure, que faire? Le vicaire - général est arrivé au couvent, pour nous visiter. - Et ils demandèrent conseil. Lucifer leur conseilla De la tuer et de l'enterrer au coin du maître-autel...... Un mendiant, logé dans l'église, fut saisi de frayeur, De voir ce qui arriva cette nuit-là à la pauvre fille. Le moine Le Cardinal lui dit : (2) - Récite ton in manus Quand tu voudras. Ta dernière heure est venue ! - Et elle de demander grâce pour sa vie, Et le baptême pour le fruit qu'elle portait. Pour son petit enfant elle implorait le baptême, Et pour elle-même le sacrement de l'extrême-onction. Mais le grand moine alors saisit une pelle, En frappa la mineure et l'étendit par terre. Il lui a donné sept coups de pelle, sans faillir, Et l'enfant et la mineure, il les a tués tous les deux! Alors ils rentrèrent au couvent et cachèrent leurs habits, Par crainte de la recherche, car il y avait du sang! Le lendemain matin, quand le jour eut jailli, Un des deux moines ouvrit la porte (de l'église). Le mendiant sortit aussitôt de l'église Et entra dans une auberge : - Donnez-moi un morceau a manger et une goutte à boire, Pour que je recouvre la mémoire, que j'ai perdue cette nuit : J'ai vu tuer cette nuit une mineure, Et je crains bien, mon Dieu, qu'elle ne fut enceinte, Car je crois avoir entendu la voix de son enfant ; Mais il avait beau crier, on l'a tué quand même! - Des gens qui étaient dans l'auberge sortirent, Pour faire leur déclaration, dès qu'ils entendirent cela. Le vicaire (général) disait au mendiant, en l'interrogeant : - Prenez bien garde, mendiant, à ce que vous dites! Prenez bien garde, mendiant, à ce que vous dites, Et que vous ne chargiez mes ministres, sans raison ! - - Vraiment, monsieur le vicaire, si vous ne me croyez pas, Faites une procession, et alors on verra; Ordonnez une procession, faites-les défiler, Ils diffèrent des autres: ils ont du sang sur leurs chaussures. - On creusa la terre à l'endroit où elle avait été mise, Et on trouva son corps là où le mendiant avait dit. Les deux moines ont été arrêtés alors et conduits en prison; C'est à Paris qu'ils reçurent leur condamnation: Il leur a fallu faire trois fois le tour de l'église, Pour leur pénitence, les hommes indignes et cruels! On leur revêtit a chacun une chemise enduite de résine, Puis leurs corps furent consumés sur un grand bûcher; Puis leurs corps furent consumés sur un grand bûcher, Pour faire un exemple pour ceux qui devaient les remplacer. Le grand moine disait, en entrant dans le feu : - Donnez-moi force et courage pour pouvoir résister, Et faire pénitence de ma méchanceté ! Hélas ! ma mémoire, pourquoi n'avais-je jamais pensé Que je serais condamné à mourir à cause d'une fille! Beaucoup de jeunes filles pourront dire, à présent, Que j'ai couché avec elles, et pris leur virginité..... - - Maintenant que le moine est mort, les maris pourront Porter son deuil (s'en réjouir), délivrés qu'ils seront de lui. Et pourtant les femmes sont, dit-on, désolées, Et regrettent l'heure où fut consumé le moine, le paillard. Il finit sa vie avec beaucoup d'angoisse, En laissant dans ce monde beaucoup dans la pénitence. Et depuis qu'il est mort, on n'a jamais entendu dire, Comme il disait, quand il était en vie, qu'il soit revenu : Mais depuis qu'il est mort et mis en terre, Il n'a pas obtenu de plus grand privilège que les autres! Mais laissons le moine, c'était un criminel! -Pendant qu'il a été dans ce monde, il a mené joyeuse vie! Il disait encore, l'homme indigne, le méchant, Qu'il n'avait aucun scrupule en allant de l'autre côté! |
- Hennont ' zo war 'r marchepi, a zouje ar golou, He gamarad 'nn tad Olier, oa paotr ar c'hontellou. - ................. Kriz a vije ar galon, kriz-kaer, mar ma oelje, Bars en iliz Sant-Franses, ur zulwez da greiz-de; Bars en iliz Sant-Franses, ur zulwez da greiz-de, O welet tad ar plac'hik, 'welet penaoz ' krie : - Me a oa gret ma froses da veza dispennet, Blamour did, minorezik, a oa d'in tamallet ; Blamour did, minorezik, a oa d'in tamallet, En beo pe hen mare a renkjes beza rentet ! - |
- L'homme sur le marchepied (à l'autel), tenait la chandelle, Son camarade, le père Ollivier, était l'homme aux couteaux. - ..................... Dur eût été le coeur, bien dur, de celui qui n'eût pleuré Dans l'église de Saint-François, un dimanche, à midi; Dans l'église de Saint-François, un dimanche, à midi, En voyant le père de la jeune fille, en voyant comme il criait : - Mon procès était fait, j'étais condamné â être mis en morceaux, A cause de toi, chère mineure, de toi qu'on me reprochait ; A cause de loi, chère mineure, de toi qu'on me reprochait, Vive ou morte, il me fallait te retrouver! - |
- The one on the altar step held the taper His companion, Father Oliver, was the man with the knives- .............. Cruel had been the heart that had not cried In Saint Francis Church, that Sunday, at noon, In Saint Francis Church, that Sunday, at noon, At the sight of the girl's father who whined: I was tried and sentenced to be quartered For I was, dear girl, blamed for murdering you. For I was, dear girl, blamed for murdering you. Dead or alive, I had to find you again! |
I Between Rudon (1) dale and the road leading to Rome A new convent was built, where monks live. A new convent was built for young monks. They debauch pretty girls, every day and night. There was in town a minor girl who was very pious. She went to mass every Sunday, sometimes during the week. She went to mass every Sunday, sometimes during the week. To Saint Francis Church where she said her beads. And two young Jacobins came and addressed her: - Come with us, young girl, come into our convent. Come with me, girl, come into our cell We shall explain to you the "Tables" and the "Excellent mysteries"... - II And by the end of the ninth month they told her - O my God, girl, what shall we do? O my God, girl, what shall we do? The vicar general has come to visit us! - They deliberated and Lucifer advised them To kill her and bury her in a corner of the high altar. - A beggar who lodged in the church was terror stricken Seeing what happened to the girl that night. The monk Le Cardinal (2) told her: - Say your "In manus" if you want. Your last hour has come. She cried for mercy, asked them to spare her life And to baptize the child she bore. She implored them do baptize her child And to give her Extreme Unction and sacrament. (1) All the variants I collected have "Rudon", "Ruduno", "Rudonou". Maybe an alteration for "Redon". |
But the taller monk grasped a spade And hit the girl who fell down. Without turning a hair he hit her with the spade seven times. Thus killing both the young mother and her child!. Then they went back to the convent and hid their clothes Lest an investigator should remark the blood stains on them. Next morning, at dawn One of them opened the church door. II The beggar stole out at once And entered the nearby inn: - Bring me something to eat and a drop to drink. It shall jog my memory impaired by the night I spent. I saw how a minor girl was killed And the chances are that she was pregnant. - I think I heard a baby cry But though it cried, it was killed as well. Customers who had heard rushed To the police station to make a declaration. The Vicar general said to the beggar during the questioning: - Take great care, beggar! Mind what you say! - Reverend Vicar, if you don't trust me, Order a procession to be held and you shall see. Order a procession to be held, let them march in a row. The culprits are different: they have blood on their shoes! - They dug the earth where she was buried And her corpse was found where the beggar had told. The two were arrested and put in jail Then in Paris they were sentenced: (2) Is "Le Cardinal" the name of one of the monks, or a nickname for the taller monk who seems to be the leader and is named "the Abbot" in other versions? |
To walk three times around the church As a penance for their cruelty and indignity! Then they were to don a gown smeared with resin And they were burnt on an immense pyre. They were burnt on an immense pyre To deter whoever would follow their example. The tall monk said on entering the flames: - Give me strength and courage to resist And to repent of my maliciousness! Woe is me! Why did I expect Never to be sentenced to death because of a girl? Many girls are now going to tell tales: That I was the one who slept with them and took their maidenhood....- - Now that the monk is dead, many a husband shall Gladly go into mourning for the one they got rid of. And yet many a wife, allegedly, is sad And regrets that the bawdy monk should be burnt. He left this world in anguish And many were in penance on account of him. But ever since he died, I never was told That he has come back, as he swore he would, when he was alive. Since he died and was buried, He enjoys no greater privilege than anybody! But enough spoken of the monk. He was a criminal! He spent a lifetime in merriment! Moreover he boasted, the shameful villain, That he was passing away with unconcern! (3) (3) See the variants above. |