An daou vanac'h hag ar plac'hig yaouank (1)

Les deux moines et la jeune fille - The two monks and the girl (1)

Version recueillie par François-Marie Luzel
auprès de Marie-Josèphe Kerival, à Keramborgne en 1849
Publiée dans "Gwerzioù Breizh-Izel" en 1868

Mélodie
Musique recueillie par Maurice Duhamel,
publiée dans "Musiques bretonnes"
chantée par Maryvonne Le Flemm à Port-Blanc

Arrangement Christian Souchon (c) 2008
Source: le site de M.Quentel, "Son ha ton" (voir "Liens")
VERSION "GWERZIOU BREIZ IZEL"
I
Bars ar ger euz a Rudon, war ann hent pa her da Rom,
'Zo zavet ur gouant newez, ' zo en-hi menec'h o chom ;

'Zo zavet ur gouant newez ' zo en-hi menec'h iaouank,
Ha noz na de na sessont o tebauch ar merc'hed koant.

Ma oa ur vinorezik a oa meurbet devodes
A ie bemdez da bedi Doue da gouant Sant-Franses.

O tont unan ar menec'h, hag o lavaret d'ez-hi :
- Deut ganin, minorezik, deut ganin-me d'am zi;

Deut ganin, minorezik, deut ganin-me d'am c'hambr,
Me diskoueso d'ec'h 'nn taolinier, ar misteriou ekselant. -

Ebars en kambr ar manac'h na pa 'z eo bet antreet,
Ann orojou war-n-ezhi kerkent a zo alc'houezet :

Hag ar spaz euz a seiz miz, ar spaz euz a seiz miz kloz,
Eo bet ar vinorezik, hep gwelet na de na noz;

Eo bet ar vinorezik, hep gwelet na de na noz,
Met ann daou jakob iaouank, ' ia da ved-hi bep-noz.

Ha war-benn ann eizvet miz, en em gavas dougerez,
Ann daou jakobin iaouank oe neuze meurbet diez.

'Tonet unan ar venec'h, ha d'ez-hi o lavaret :
- 'Tro Doue! minorezik, na penaos a vezo gret ?

'Tro Doue! minorezik, na penaos a vezo gret?
Arru ' zo 'r vikel newez, ma vefomp holl visitet ! -

- 'N han ' Doue! tad Olierr, ma c'hasset da gambr 'r studi,
Na euz vikel na eskop a ielo wit ma c'hlask di. -

O tont unan ar venec'h, hag o lavaret d'ez-hi :
- Selaouet, minorezik, ha zentet a ouzomp-ni ;

Hastet-c'hui, minorezik, da gwiska ho pantouflou,
Wit ma teufet d'ann iliz, da laret ho kousperou ;

Wit ma teufet d'ann iliz, da laret ho kousperou,
Mar n'ho laret euz ann dez, ho larfet euz ar goulou, -

Ma oa ur c'hloarek 'iaouank a oa arnaouet meurbet,
Mont eure da c'houll loja da gouant ar Fransesed.

Tonet unan ar venec'h hag o lavaret d'ez-han :
- En em dennet, ma mignon, na ve lojet den aman. -

Hag hen neuze o tistreï, hag o vonet war he c'hiz,
O vont 'n ur govezion, bars en traonik ann iliz.

War dro ter-heur rok ann dez hen deveuz bet ur spont braz,
'Welet enaoui goulou war gornik ann aoter-vraz.

Hag ar vinorezik paour, pehini doa epouvant,
'C'houlenne a greiz kalon, ann nouenn, ar zakramant ;

'C'houlenne a greiz kalon ann nouenn ar zakramant,
D'ar c'hrouadur a zouge a c'houlenne badeziant.

- Tawet-c'hui, minorezik, tawet ha na welet ket,
Rag n'eo ket c'hui ar c'henta, ann diwesa n' larann-ket :

Aman a zo et nao verc'h, krouadur gant pep-hini,
E-leall sur, Fanchonik tric'houec'h' eo a reont-hi !

Ni ' zo deut hon c'halonou ' vel ann houarn pe ann derv,
Setu aze, Fanchonik, lec'h m'eo et ho kininterv ! -

II
Ar c'hloaregik iaouank gant spont vraz a lavare,
Bars en ti ann hostises, ann de warlerc'h ar heure :

- Digasset d'in, hostises, gwinn-ruz dimeuz ho kwella,
Ma teuïo d'in ma memoar, am euz kollet ann noz-ma ;

Ma teuïo d'in ma memoar, am euz ann noz-ma kollet,
Rag gwelet 'm euz ann noz-ma pez na rafe den a-bed;

Gwelet laza 'r feumeulenn, ar vraoa plac'h a welis,
War ma fe a zen honest, brases a oa d'am avis! -

Ann hostiz a c'houlenne euz ar c'hloarek, p'hen klewe :
- C'hui anavefe 'r re-ze, m'ho gwelfac'h war ar bale? -

- Laket ar c'hleïer da zon, 'r prosession da vont en dro,
Mar marchont war ar pave, sur me ho anaveso..... -

'Nn hini 'zo gant 'r zakramant, ez eo paotr ar c'hontellou, (1)
'Nn hini ' zoug ar sibouar, oa o terc'hel ar goulou !

Kroget en-he, archerienn, ia, en-he raktal kroget,
'R re-ze ho deuz gret ur muntr, ha na raje den a-bed;

Deuz lazet ur feumeulenn, braoa plac'hik a welis ;
War ma le a zen honest, braz a vije ho malis ! -

III
Hi lez-tad a lavare, pa zaouline war hi be :
- Ha posupl ve Fanchonik, a ve te a ve aze ?

Me ' zo bet seiz miz 'r prison, barnet da veza krouget,
Balamour did, Fanchonik, a oa din-me tamalet ! -
VERSION "BARZHAZ BREIZH"




1. O soñjal d'an taol euzhuz
War-dro ar gêr a Gemper, ur bloaz zo tremenet.

2.Katellig Moal, gant an hent, o lavar ur c'hou-plad
Degoue'et ganti tri manac'h hag i harneset mat;

Hag i war o c'hezeg bras harneset a bep tu,
Degoue'et ganti, kreiz an hent, degoue'et tri manac'h ruz.

3.- Deut ganeomp d'al lean-di, deut ganeomp, plac'hig koant,
Eno na vanko deoc'h-hu nag aour, vat, nag argant

Hag a-benn seizh pe eizh miz pe 'n dra bennak goude,
I a oe souezhet bras 'barzh an abati-se;







8.Hag a-benn seizh pe eizh miz pe 'n dra bennak goude:



- Petra raimp-ni, va breudeur, deus ar plac'h-mañ breme ?
- Boutomp hi 'n un toull douar.- Gwell ve dindan ar groaz.
- Gwell ve c'hoazh mar ve lakaet dindan an aoter vras.

-
9.- Na deomp henoz d'he lakaat dindan an aoter vras
E-lec'h na zeuio nikun diouzh he c'herent d'he c'hlask.-
Tro mare sarras an deiz, an neñv holl da frailhañ !
Glav hag avel ha grizilh, ha tan-foeltr ar gwallañ !








10.Hogen ur paour-kaezh marc'heg, ha glebet e zilhad,
Oa o vale diwezhat, ar glav oc'h e bilat;
O vale dre-se o klask en tu bennak un ti,
Hag eñ dont da zegouezet, gant iliz 'n abati.





11.Hag eñ monet da sellet etre toull an alc'houez,
Ha gwelet ur goulouig a oa c'hwe'et aze;

12.Ar plac'hig paour a glemme, goulenne forzh truez:
13 -- Me garfe d'am c'hrouadur eoulioù ar vadiant;

14.Ha goude ar groaz-nouenn evidon ma unan,
Ha mervel a rin laouen a galon vat bremañ.
TRADUCTION de la version "Gwerzioù"
I
Dans la ville de Rudon sur la route qui mène à Rome,
On a bâti un couvent neuf, où des moines demeurent;

On a bâti un couvent neuf, où demeurent de jeunes moines,
Qui ne cessent, nuit et jour, de débaucher les jolies filles

Il y avait une petite mineure, qui était très dévote,
Et qui allait tous les jours prier au couvent de Saint-François.

Vint un des moines, qui lui dit :
- Venez, jeune mineure, venez avec moi à la maison;

Venez, jeune mineure, venez avec moi dans ma chambre,
Je vous montrerai les tableaux, les mystères excellents. -

Quand elle entra dans la chambre du moine,
Les portes furent aussitôt fermées sur elle;

Et pendant l'espace de sept mois, l'espace de sept mois entiers,
Fut la jeune mineure, sans voir ni le jour ni la nuit;

Fut la jeune mineure, sans voir ni le jour ni la nuit,
(Nul autre) que les deux jacobins qui la visitaient chaque nuit.

Et au bout de huit mois, elle se trouva enceinte,
Et les deux jeunes jacobins furent alors fort inquiets.

Vint un des deux qui lui dit :
- Hélas! jeune mineure, que faire?

Hélas! jeune mineure, que faire? Il est arrivé
Un nouveau vicaire général, et nous serons tous visités. -

- De grâce, père Ollivier, conduisez-moi dans la salle d'étude,
Il n'est ni vicaire ni évêque qui vienne me chercher là. -

Vint un des moines, qui lui dit :
- Ecoutez, jeune mineure, et obéissez-nous :

Dépêchez-vous, mineure, de mettre vos pantoufles,
Pour venir à l'église dire vos vêpres;

Pour venir à l'église dire vos vêpres, Si vous ne pouvez les dire
A la lumière du jour, vous les direz à la chandelle. -

Un jeune clerc, harassé de fatigue,
Vint demander à loger au couvent des Franciscains.

Vint un des moines, qui lui dit :
- Retirez-vous, mon ami, ici on ne loge personne. -

Et lui de s'en retourner alors, de revenir sur ses pas,
Et de se mettre dans un confessionnal, au bas de l'église.

Environ trois heures avant le jour, il eut une grande frayeur,
En voyant allumer de la chandelle sur l'angle du maître-autel.

Et la pauvre mineure, saisie d'épouvante,
Demandait du fond du coeur le sacrement de l'extrême-onction ;

Elle demandait du fond du coeur l'extrême--onction,
Et pour l'enfant qu'elle portait, elle demandait le baptême.

- Taisez-vous, jeune mineure, taisez-vous et ne pleurez pas,
Car vous n'êtes pas la première, la dernière je ne dis pas :

Il y a là neuf filles, créature en chacune d'elles,
En vérité, Françoise, cela fait dix-huit.

Nos coeurs à nous sont devenus comme le fer ou le chêne ;
Voilà, Françoise, l'endroit où repose votre cousine! -

II
Le jeune clerc disait, saisi d'épouvante,
En arrivant, le lendemain matin chez l'hôtesse :

- Apportez-moi, hôtesse, du vin rouge, de votre meilleur,
Pour que je retrouve ma mémoire, que j'ai perdue cette nuit;

Pour que je retrouve ma mémoire que j'ai perdue cette nuit,
J'ai vu cette nuit ce que personne au monde ne voudrait faire;

J'ai vu tuer une femme, la plus jolie que jamais je vis,
Et, sur ma foi d'honnête homme, je crois qu'elle était enceinte! -

Et l'hôte demandait au clerc, en l'entendant :
- Reconnaîtriez-vous ces gens-là, si vous les voyiez sur pied? -

- Faites sonner les cloches et sortir la procession,
S'ils marchent sur le pavé, je les reconnaîtrai certainement... -

- Celui qui porte l'ostensoir, est l'homme aux couteaux, (1)
Celui qui porte le ciboire, tenait la chandelle!

Saisissez-les, archers, saisissez-les sur le champ, Car ceux-là
Ont commis un meurtre que nul au monde n'aurait commis;

Ils ont tué une femme, la plus jolie que jamais je vis: Sur ma foi
D'honnête homme, grande devait être leur méchanceté !

III
Son paratre disait, agenouillé sur sa tombe : -
Est-il possible, Françoise, que tu sois là !

J'ai été sept mois en prison, condamné à être pendu,
A cause de toi, Françoise, que l'on me reprochait ! -
Notes:
1) Voir la variante ci-dessous :

VARIANTE

'Nn hini ' rok a ansanse, oa ' terc'hel ar goulou;
'Nn hini ' zouge 'r zakramant, oa paotr ar c'hontellou.

- Tostaët, aotro 'r person, tostaët promtamant
Da lemel 'nn aotro Doue a zaou-dorn 'un den mechant !
.........................
Endann seitek dewez ho froses a oe gret,
Barnet gant ar Parlamant da veza dibennet.

Lennet a oe dira-z-he gant rigor ho setanz,
Konduet gant ar bourrew da vont bete 'r potanz;

Konduet a oant gant-han bet' ar vaz huella,
Eno a renkjont merwell bet' ar varn diwesa !

Celui de devant, qui encensait, tenait la chandelle;
Celui qui portait l'ostensoir, était l'homme aux couteaux.

- Approchez, monsieur le recteur, venez vite
Arracher le Seigneur Dieu d'entre les mains du méchant ! -
.............................
Sous dix-sept jours, leur procès fut fait,
Ils furent condamnés par le Parlement à être décapités.

On leur lut la sentence rigoureuse,
Et ils furent conduits par le bourreau jusqu'à la potence (?)

Ils furent conduits par lui jusqu'au dernier degré de l'échelle,
Et là ils durent mourir jusqu'au jugement dernier !
The one who walks in front with the censer held the taper,
While the one who holds the sacrament wielded the knife.

- Come near, Reverend, come near, quickly,
Snatch the body of Christ from this villain!
...................
Seventeen days later they were tried
And sentenced by Parliament to death by beheading.

The rigorous sentence was read to them,
And they were led by the executioner to the gallows (?).

He led them to the highest spoke of the ladder,
And there they died, in wait of the Last Judgment!



English Translation of the Lyrics in the Luzel version of the ballad

I
In Rudon town, by the road to Rome
A new convent was built, where monks live.

A new convent was built for young monks.
They debauch pretty girls, every day and night.

There was a minor girl who was very pious.
She prayed daily at Saint Francis convent.

One of the monks came and told her:
- Come with me, girl, come into my convent

Come with me, girl, come into my cell
I'll show you good pictures explaining the mysteries of Faith. -

As soon as she was inside the cell
The doors were bolted behind her.

And during seven months, full seven months
She saw neither daylight nor night.

She saw neither daylight nor night.
And no one but the two young Jacobin monks.

And by the end of the sixth month she was pregnant,
And the two young Jacobins were very upset.

One of the monks said to her:
- O my God, girl, what shall we do?

O my God, girl, what shall we do?
We have a new vicar, he'll have a look around here! -

- In God's name, Father Oliver, see me to the study room,
Neither vicar nor bishop shall find me there. -

One of the monks told her:
-Listen to me, girl, and obey me.

Put on your slippers quickly
Come to the church and say your evening prayer.

Come to the church and say your evening prayer.
If not by the day light, by the light of a candle. -

A young clerk who was exhausted
Asked to be lodged in the Franciscan convent .

One of the monks said to him:
- Withdraw, friend, we can put up no one here. -

But he came back soon and he made his home
In a confessional, in the lower part of the church.

About three hours before the dawning of the day, he was
Greatly scared by the glimmer of a taper near the high altar.

The poor terror-stricken minor asked from the bottom
Of her heart, Extreme Unction and sacrament.

Extreme Unction and sacrament,
And baptism for the child she bore.

- Be silent, girl, do not cry.
You are not the first here, though you may be the last.

There are already nine girls buried here,
Each with her child: eighteen people in fact, Fanny!

Our hearts have grown as hard as iron or oak.
Here is for instance where lies your cousin! -

II
The young clerk said in great dismay
To the inn keeper, early on the next day:

- Bring me, landlady, your best red wine.
It shall jog my memory impaired by the night I spent.

Impaired by the night I spent.
When I saw things that nobody saw before me.

I saw how a girl was killed, the nicest girl I ever saw.
Upon my faith, I would swear she was pregnant. -

The landlady asked the clerk, when she heard him:
Would you recognize them in a procession?

- Let the bells ring for the procession!
I'm sure to recognize them, even walking on the pavement...

The one who carries the Sacrament was the boy with the knifes (1)
The one who carries the ciborium held the taper!

Constables, seize them! Quick, seize them!
They've committed a murder beyond understanding!

They killed a woman, the nicest girl I ever saw.
Upon my faith, great must be their maliciousness! -

III
Her foster father said kneeling on her grave:
-Is it possible, Fanny, that you should be here?

I have spent 6 months in jail, was sentenced to death
Because, Fanny, I was accused of having killed you.




François-Marie Luzel (1821 -1895)




An Daou vanac'h hag ar plac'hig yaouank- 2ème version

An Daou vanac'h hag ar plac'hig yaouank- 3ème version

Retour à "les Trois Moines rouges"