Troad an Eginane

Troad an Eginane

Ton

1. In nom'ne Patris et Fili,
Doue d'ho pennigo en ti!
Eginane,
Eginane
.

2. Hemañ un ti kaer ha uhel!
Hag e weler dimeus a-bell.

3. C'hoazh e weler a-belloc'h c'hoazh
Pa ne ve en e dro koad bras.

4. Ni zo deuet da doull ho tor
Da gerc'hat kig da drompañ 'n dour.

5. - Abredik-mat em' oc'h deuet,
'Mañ c'hoazh ar penn moc'h war e dreid.

6. - Ni zo triwec'h a baotred vat
Hag hen dalc'ho da daoll e wad.

7. - Ma c'hi gousk e penn ar bern plouz,
Aet d'hen lazhañ, kigerien lous.

8. - Ne ket ni eo torfetourien
Evit lazhañ neb ho tifenn.

9. - Mard oc'h-hu Eginanerien,
Pelec'h emañ ar sonerien ?

10. - En ur lammed a-dreuz ar wazh,
Emañ bet krevet ar sac'h bras.

11. - Ma c'hig zo d'al lae, er solier,
Ha pelec'h ma 'r skeul na c'houier.

12. - N'eo ket ret kaout skeul d'ar c'hazh,
Evit pakat logod pe razh.

13. - Aet eo ar c'hrweg da Zant-Divi
Hag aet an alc'hwezioù ganti ;

14. Alc'hwez ar c'hig, alc'hwez al laezh,
Alc'hwez pezh zo en tiegezh.

15. - Ganeomp zo deut un alc'hwe'er,
Hag eñ ur mailh en e vicher.

16. - A-barzh ma teufec'h 'barzh an ti,
Skorno ar glav eus beg ho fri.

17. - En an' Doue komzit seven;
An noz zo du, an avel yen.

18. 'Mañ an avel diwar Releg,
Pa na vresk na buoc'h na kazeg.

19. En an' Doue, hastit, tud kêr,
Ni 'neus c'hoazh seizh lev da ober.

20. - Mard oc'h paotred hag o deus beg
Komzomp nebeut ha komzomp c'hweg.

21. A-barzh dont tre 'barzh an ti-mañ,
Diskoulmit skoulmoù zo amañ

22. Distaget din en ur ger krenn :
Piv zoug e gig war e groc'hen ?

23. - An havreg kozh war-lerc'h an den.
A zo e gig war e groc'hen.

24. - Piv a ya kentañ d'ar marc'had,
An daeloù en e zaoulagad ?

25. - Penn an hent meur eo, me oar'vat,
Ar glizh war e zaoulagad.

26. - Pa'z oc'h-hu paotred hag a oar,
Larit pet pluenn zo er yar.

27. - Kement a bluñv a zo er yar
Ma zo stered en-dro d'al loar.

28. - Larit din, dre hoc'h eginan,
Peseurt galloud zo el loargann.

29. - Al loargann, war-dro Nedeleg,
A laka lin e peb havreg.

30. - Pa'z oc'h paotred hag o deus fri,
Piv zo furch-difurch dre an ti ?

31. Piv an itron aet da vatezh,
Kollet ganti bleuñv ha perlez .

32. - Hounnezh a zo ur valaenn,
Kollet ganti he bleuñv melen.

33. - M'am bez ur we'ennig em liorzh.
Gwelloc'h he ruskenn hag he c'horz ?

34. - He ruskenn a ra lien gwenn.
Hounnezh a zo ur ganabenn.

35. - M'am bez ur we'en all tal ar stank,
Hag un neizhig zo war bep brank,



En rouge: "Nominoé"; en noir: "Temps passé".
Olivier Perrin Breiz Izel 1844
36. Hag ur viig zo e peb neizh,
Ha kant mil dozvet en un deiz -

37. Mard oc'h 'vit lared petra
C'hwi po grad-vat ha kefridi.

38. - Me laro deoc'h en ur begad :
Hounnezh zo ur we'en derv 'vat,

39. Hounnezh a zo ur we'en derv
Nemet mez razarc'h diouzh he zro.

40. - Un tiig plouz, ur savig mein,
Am bez c'hoazh, Eginanerien,

41. Hag ennañ ouzhpenn kant mil kel,
Hag enno kant mil dimezell.

42. Mard oc'h 'vit gou't petra reont-i,
C'hwi po grad-vat ha kefridi.

43. - Gant ho krad-vat ha kefridi,
Ni yelo tre 'barzh en ho ti.

44. Ar re-se a zo ho kwenan,
A c'houl reiñ deomp hon eginan.

45. Me wel ar gouloù dre an ti,
Hag ar c'hrweg ur gontell ganti.

46. Ganti ur gontell en he dorn ;
Ha me gav din ya d'ar c'helorn.

47. - Ni na roy tamm kig ebet deoc'h,
Ma n'emañ 'n aour yeotenn ganeoc'h.

48. - Pa zeuy an eost, pa zeuy ar foenn,
Ni gaso deoc'h an aour yeotenn.

49. - Ni na roimp tamm kig ebet deoc'h,
Ma n'emañ ar person ganeoc'h.

50. - Evitañ da vezañ den tre,
Ni a c'houlenn en an' Doue.

51. - Didostait 'ta 'mañ, mab ar wrac'h
Didostait amañ gant ho sac'h

52. Didosta ivez, marc'h ar c'hig,
Ma vezi sammet manifik.

53. A-barzh ma tigouezi d'az ti,
Vo broud da gein gant an hili.

54. - Loskomp ur youc'hadenn bremañ,
Pa deuzomp bet hon eginan!

55. Pa deuzomp bet un "droadad gwenn",
Ha kerc'h ha segal c'hoazh ouzhpenn.

56. Ur youc'hadenn d'ar vamm, d'an tad,
Ha da vugale an tiad!

57. C'hwezh ar yec'hed gant ho paotred !
C'hwezh al lavand gant ho merc'hed !

58. Bloavezh c'hwiled, bloavezh glizh,
Bloavezh kerc'h ha bloavezh gwinizh !

59. E-barzh ho liorzh kanab gae
A-benn ma teuio ar miz mae !

60. Mae e bleuñv, even e greunenn,
Hag e gouere ar wastell wenn !

61. Hag e gouere ar wastell wenn,
Ha ni neuze 'n ho kourc'hemenn !

62. Na deomp-ni en-dro da vale,
Paotred vat, ken na zeuy an deiz.

63. Nemet en ti evel hemañ,
Ne gavimp ket koulz eginan.
- Eginane !
Eginane !


Extraits du carnet de collecte N°2 de La Villemarqué
Excerpts from La Villemarqué's 2nd collecting book


p. 93 / 49

[Outre "Troad an Eginane", cette page contient :
- En marge gauche et en bas de page les str. 15, 19 et 20
de "An Amzer dremenet" et dans la colonne de droite,
l'équivalent des str. 43, 50 et 51 du même chant.
- Intercalées dans le texte principal, les str. 35 et 37
du même chant (signalées en bleu) et
- les strophes 20 et 21 de "Noménoé" (!) en rouge

Pour l'ensemble des 9 pages, les passages repris dans "Troad an Eginane" du Barzhaz sont en gras].

COLONNE 1

(2) Hemañ zo un ti bras ha huel
Hag e weler dimeus a-bell ;

(3) Hag e weler a-belloc'h c'hoazh,
Panevet dro dezhañ koad bras.


[Strophes 20 et 21 de "Noménoe"]
[20] Me gare goût a-dra-skaer
Dian mar d'eo 'n aotrou er ger.

[21] Dian mar d'eo pe mar d'eo ket,
Doue e dalc'ho (barzh) ennañ ar yec'hed!


[37] - Kit alese, kit alese!


(4) - Ni zo deuet da doull ho tor
C'houll un tamm kig da dromp' an dour.

(9) Mar d 'oc'h-chwi Eginanerien,
Pelec'h emañ ar zonerien?

(10) - En ur lammet a-dreuz ar wazh
Eno oa krevet ar zac'h bras.


[35] - Ni a zo nav a vugale
Hag ur wreg dall, da vag ivez.


(5) - Abredik mad &c …
A zo. &c

(11) - Va c'hig a zo barzh ar solier

(7) - Mañ va c'hi barzh ar bern plouz
- N'eo ket ni &c …

--------------------------------
COLONNE 2

[43] 'N aotrou Du Laz zo un ozhac'h mat

[50] Met an Itron e-tall ervad
Un arboeller mat
Kenkoulz er ger hag er marc'had.

[51] Entent a ra d'eus a bep stad
Ha da beorien eo evezh mat.


(a) En añv Doue a respontit
Etre an nor pe ar gwilched

(6) Ni zo tric'hwec'h en ur vandenn
Mikael Sieller (Rouzig)
eo ar penn.

(48) Pa zeuy an eost hag ar foenn
Mikael a zeuy gant e.gompaerien

p. 94

(12) N'eo ket ret kavout skeul d'ar c'hazh
Vit mont lec'h zo logod pe razh.


(55.1) - Amañ a zo un "droadad gwenn",
Mar bije gouiet ur goulenn.

(b) - Panevet kement hag ur bik
Ni hen goulenfemp manifik.

(13) - Aet eo ar c'hwreg da BONDIVI
Hag aet an alc'hwez ganti.

(14) Alc'hwez ar c'hig, alc'hwez al laezh
Alc'hwez pezh zo en tiegezh.


(c) - Pa n'emañ ket ar wreg er ger
An ozhac'h a ray an afer.

(16) A-barzh ma teufec'h, barzh an ti,
Gant ar rev skorno beg ho fri.
(Skorno buredenn doc'h ho fri.)

(d) Aze a zo ur treuzoù mein,
Ha skopit outañ ken vo brein.

(19) - En añv Doue, hastit, hastit!
Seizh lev c'hoazh ni 'n-eus da ober.

(e) Ahendall, ar vleizi &c

(17) - En añv Doué, ur gomz onest,
(a bis) Etre an nor pe ar prenest.

(22) - Larit din, eginanerien,
Petra zoug e gig war e groc'hen?

p. 95

(23) - Un aor kozh (sillon, reposé), warlerc'h an den
A zoug he gig war he groc'hen,


(f) - Mar d'oc'h eginanerien onest,
Larit lec'h zo kezeg badezet?

(g) - Mar d'oc'h aze paotred fin,
Larit din petra 'r bleiz e latin?

(h)- Me a oar ur bleiz e latin
A zo añvet ul loup marin.

(i) - Larit din, eginanerien fin,
Piv 'n-eus lakaet mein kentañ e tour Plevin?

(j) - Masoner kozh d'eus ar Rest,
Parrez Kledenn en-deus lakaet.

(26) - Mar doc'h paotred hag a oar,
Larit din pet pluenn zo d'ar yar!


(27) - Ar pezh zo o vont ouzhpenn mil
Mar vint tout he chouk e gil.

(28.1) - Larit din dre hoc'h eginan, kelenn pe gelvez,
(k) Pe sort keuneud zo barzh ho tan?

(l) - Fav pe derv, pe goad c’hrouan
A zo ganeomp oc'h ober tan.

(m) - Mar d'oc'h c'hwi eginanerien,
Petra 'n-euz daouzek troad ha p'var fenn?

p. 96

COLONNE PRINCIPALE

(n) - Ur gazeg hag ebeul enni
Hag ur wreg vrazez warnezi.

(28.2) - Na mar d'oc'h paotred hag a oar
Pe sort vertu (galloud) en-deus al loar?

(29) - Ur vertu en-devez al loar
Da reiñ sklerijen d'an douar ...

(o) Loar en-deus kalz a vertu fall
Mar d'euz ennañ kemend-all.

(30) - Mar d'oc'h paotred hag o-deus fri.
Larit din petra so furch-difurch dre an ti?


(30bis) - Petra zo o furch dre an ti
N'en-deus na daoulagad na fri? (ar skubellenn)

(31) Matezh eo bet, eo bet itron ken
Aet eo barv bleunioù war he fenn?

(p) - Mar d'oc'h paotred hag o-deus beg,
Petra zo kaoz d'an naer da bikat?

(q) - Pe zo kaoz d'an naer da bikat
Na ned'eo ket evit lipat.

(r) - Mar d'oc'h paotred hag o-deus beg,
Petra vern d'an naer na staotat ket?

(s) - Se zo kaoz d'an naer na staotat ket:
Biskoazh he mamm n'he-deus tennet.

(24) - Mar doc'h eginerien vat
Petra kentañ a zeu d'ar marc'hat?

Larit-c'hwi dre hoc'h eginad!

MARGE DROITE VERTICALEMENT

(t) - En añv Doue o loskit en ti!
Eont da gemer tan da fumiñ.

(18bis) - An avel zo 'ziwar ar mor
N'eo ket brav bezañ e tal an nor

(18) Mañ an avel 'ziwar Releg
Ha na vresk na zaout na kezeg.


(16bis) - Barzh ma teufec'h dreist ma treuzoù
A skorno ho treid barzh ho potoù.

(16ter) Barzh ma teufec'h en ho ti,
Skorno ar glav eus beg ma fri.

p. 97

COLONNE PRINCIPALE

(25.1) - Kentañ tra a ya d'ar marc'had,
A zo, gredan, penn an hent bras...

(25.2) Setu petra kentañ tra ya er marc'had
Ar glizh war e zaoulagad.

(25.2bis) - An dra-mañ, evel ma glevan,
Vez ar glizh war an hent.

(u) - Amañ zo ur plac'h he davañjer gwenn
Zo mat d'an eginanerien,

(v)- Mar ve ganti un davañjer ler
Ni zeufe d'he c'hlask 'benn en-berr.

(w)- - - - - - beg,
Petra 'neus daou lost ha daou veg?

(x) Bet on du-ze en ti d'an draoñ
M'eus klevet lar eo eñ 'veltañ.

(y) - Ar wreg zo 'vale dre an ti.
Un dra bennak a c'hoarv ganti,

(z) - Ar wreg zo ''vale war al leur-zi
Pe mab pe merc'h a zo ganti.

(aa) N'eo ket ret deomp-ni mont en ti
Da c'hout petra a zo ganti.

(bb) - Unan zo roue, un all zo pab,
Un all zo e añv doc'h e dad.

MARGE DROITE VERTICALEMENT

(cc) Na droc'hit ken pell d'eus ho torn
Gant aon na droc'hfec'h an askorn.

(dd) Rak an askorn zo gwiridik
Hag an amzer zo pouezusik.
--------------------------------
(43) - Gant hoc'h eurvad ha kefridi,
Ni eomp tre e-barzh an ti.


(ee) Kem'romp ur c'hostez d'eus an ti
Ha lezomp 'n all d'ho servijiñ.

(ff) Na lakait amañ va arc'hig!

(gg) Hemañ ne vo lakaet er zac'h
A vo lakaet war beg ar vazh.

p. 98

COLONNE PRINCIPALE

(hh) - War petra omp-ni azezet?
etc

(ii) - War ur skabell, pe ahendall er mein
Pe ahenhall war an douar-hent.

(kk) - Se n'az-peus ket divinit mat!
- War 'n oaled 'maomp aze(ze)t a-blad.

(ll) - Me laro deoc'h en ur ger krenn:
Emaoc'h az(ez)et war toull ar brein! (sur votre derrière).

(mm) - 'Ma vez leueoù e-barzh ur c'helc'h
Deu da droñsañ o lost o lipat ar mel.

(nn) - Ema an touseg war ar veol,
Troñset e lost, lipet e reor.

(oo) - Mar doc'h paotred zo bet er skol,
Larit pet ibil zo en nor?

(pp) - Mar d'eo staget mat ar plankenn,
E zo daou ibil e bep penn.

(qq) - Savit alese, kozh- vatez,
Da dorch(añ) he botoù d'ho mestrez!

(rr) - Torchet oa dezhi abaoe dec'h,
Ha lakaet ennañ torchoù zec'h.

(45) - Me wel ar gouloù dre an ti:
Un dra bennak a c'hoarv ganti.

(46) - Amañ zo 'r zantig bihan rak ar forn
Un aval poazh gantañ 'n e zorn.

MARGE DROITE VERTICALEMENT

(40) - Me am-eus, eginanerien,
Un tiig plouz, ur zavig gwenn.


(41.1) Hag a zo enni kant mil kambr
(35) Hag e bep kambr un neizhig koant.

(36) Hag ul
labous zo e bep neizh
Ha dozvet holl en un deiz.

--------------------------------
[D'une autre encre]
(40bis) Larit-c'hwi din petra eo añvet
An tiik plouz...

(33) - Me 'm-eus ur we(ze)nn e penn ma zi
Gwelloc'h he rusken
eviti.

(34) - Petra ar sinifi ar we(ze)nn?
Honnezh zo añvet ur ganabenn.

(35bis) - Me am-eus ur we(ze)nik krin-krank
Hag un neizhig zo e bep brank..
--------------------------------
(36bis) Hag un uiig e bep neizh
Ha doet holl e memez deiz.

(37) Lavarit din petra 'z int-hi:

(38) - M' hen laro deoc'h en ur begad:
Honnezh zo ur we(ze)nn derv 'vat.

(39) Honnezh a zo ur we(ze)nn derv
Ha nemet mez rac'h dioc'h he dro.


p. 99

COLONNE PRINCIPALE

(ss) Ha krial a ra bouez he benn,
Vit troc'hañ d'an eginanerien.

(tt) Aman man dud holl glac'haret
Ar vatezh n'eo ket vit kaoc'had.

(uu) Tapit din-me ur pifalc'h
Ha me ray dezhi kaoc'hat he gwalc'h.

(46bis) Me wel ar wreg 'vont d'ar c'harnel (c'helorn)
Ur gontell ganti en he barlenn (en he dorn).


(49) - Me na rey-me tamm ebet deoc'h
Mar n'ema ket ar person ganeoc'h.

(50) - 'Ma ket ar person nag ar c'hure,
Ni c'houll un tamm en añv Doué.


(vv) - Va kig a zo sallet gand kaoc'h,
Ne gredan biken e roy deoc'h,

(ww) - Ha nag e ve sallet gant foer,
E tistroit deomp-ni, ni ray sec'h.

(51) - Didostait amañ, mab ar wrac'h
Ha penn araok (deut en dachenn) gant ho sac'h...

(52) Didostait amañ, marc'h ar c'hig
Ha vioc'h sammet manifik.


(53) Marc'h ar c'hig eus- a Bontivi
Toullet e gein gant an hili!

MARGE DROITE VERTICALEMENT

(35ter) - Me am-eus ur we(zen)nig gin grañ
Hag a zo enni kant mil brank
Ema un neizhik e bep brank.

(36ter) Hag ul lapousig e bep neizh
Hag holl emaint e memez muzezh.
--------------------------------
(40ter) - Larit din, eginanerien,
Petra eo un tiig plouz hag un nevig?

(44.2) - Ar re-se a zo ar gwenan,
An tiig plouz an nevig gwenn.

(35bis) - Me am-eus er c'hoad ur we(zen)nig
Hag e peb brank zo un neizhig,

p. 100

(xx) Toullet e gein, toullet e gov.
Hag aet e vou(z)elloù gant ar moc'h

(54) - Loskit bremañ bep a youc'hadenn
Pa dezhomp bet un "droadad gwenn".

(yy) - Aze(z)et aze warni eo ar moc'h.
Quand nous aurons le temps
Pe div deomp-ni glevo ouzhoc'h

(zz) War eon ar moc'h na z'eomp ket
Rak zotroufomp hon dilhad.

(aaa) Mar d'eo re (gaer) sei(z)ennet ho tilhad,
Ha c'hoazh a yoc'h da glask ho poued.

(bbb) - O klask hor boued n'emaomp ket,
Klask un tamm kig ne laromp ket.

(4bis) Ned omp ket da doull ho tor
Met 'klask kig da dromp an dour.
---
(55) Pa deuzomp bet un "droadad gwenn"
Hag un dra bennak c'hoazh ouzhpenn.
=
(57) - Neventi vad d'ho pugale!
Pep a bemp-kant skoed e leve!

(62) - Deomp ni adarre en ti all da vale
Klask un ti all evel hemañ.

(63) Met ne gavfemp ket feteiz!

=
(On partage la viande aux pauvres)

p. 101 / 53

Quand on ne donne rien
les eginanerien.. disent:

A. Me ouie awalc'h, mamm ar moc'h,
N'em-bije netra diganeoc'h.
Eginane,
Lost ar c'hole!.

B. - Me ouie awalc'h, mamm ar bleiz,
Oa gwell ganeoc'h kavout 'vit reiñ.
p. 93 / 49

[Outre "Troad an Eginane", cette page contient :
- En marge gauche et en bas de page les str. 15, 19 et 20
de "An Amzer dremenet" et dans la colonne de droite,
l'équivalent des str. 43, 50 et 51 du même chant.
- Intercalées dans le texte principal, les str. 35 et 37
du même chant (signalées en bleu) et
- les strophes 20 et 21 de "Noménoé" (!) en rouge

Pour l'ensemble des 9 pages, les passages repris dans "Troad an Eginane" du Barzhaz sont en gras].

COLONNE 1

(2) Celle-ci est une maison grande et haute
Et on la voit de loin ;

(3) Et on la verrait d'encore plus loin
Sans les grands arbres autour d'elle.

[Strophes 20 et 21 de "Noménoe"]
[20] Je voudrais savoir clairement
Si le seigneur est chez lui.

[21] Qu'il y soit, ou qu'il n'y soit pas,
Dieu le conserve en bonne santé!


[37] - Allez-vous-en! Allez-vous-en!


(4) - Nous sommes venus à votre porte
Pour chercher de la viande pour tromper l'eau.

(9) Si vous êtes les étrenneurs,
Où donc sont les sonneurs?

(10) - En sautant par-dessus le ruisseau,
Le sac de la corneuse s'est déchiré.

[35] - Nous sommes neuf enfants
Et il y a aussi une aveugle à nourrir.


(5) - De bien bonne heure &c …
Il est. &c

(11) - Ma viande est au grenier

(7) - Mon chien est sur le tas de paille
- Ce n'est pas nous &c …
--------------------------------
COLONNE 2

[43] Le comte Du Laz est un bon patron

[50] Mais la Comtesse ne lui cède en rien
Un bon économiste
Tant à la maison qu'au marché.

[51] Il comprend les gens de tous les milieux
Et il a beaucoup d'égards pour les pauvres.


(a) Au nom de Dieu répondez
Entre la porte et la croisée

(6) Nous sommes une bande de dix-huit
Michel Sieller (Le Rouzig) est le chef

(48) Quand viendront les moissons et les foins
Michel viendra, lui et ses compères.

p. 94

(12) Le chat n'a pas besoin d'échelle
Pour aller là où sont les souris et les rats.

(55.1) - Voici un "pied de long de lard",
Si vous savez (répondre à) une question.

(b) - Même si ce n'était qu'un détail infime,
Nous y répondrons comme il faut.

(13) - La patronne est allée à Pontivy
Et elle a emporté la clef.

(14) La clé de la viande, la clé du lait
La clé de tout ce qu'il y a dans la maison.

(c) - Si la patronne n'est pas à la maison,
Le patron fera l'affaire.

(16) Avant que vous entriez dans la maison,
Le verglas vous pendra au nez.
(La morve vous pendra au nez.)

(d) Il y a là un seuil de pierre,
Sur quoi éjecter vos sécrétions.

(19) - Au nom de Dieu, pressez-vous donc!
Il nous reste sept lieues à faire.

(e) Par ailleurs, les loups &c

(17) - Au nom de Dieu, parlez poliment,
(a bis) Entre la porte et la fenêtre.

(22) - Dites-moi, étrenneurs,
Qui porte sa chair sur sa peau?

p. 95

(23) - Le vieux guéret (sillon reposé), derrière le laboureur
Qui porte sa chair sur sa peau,

(f) - Si vous êtes d'honnêtes étrenneurs,
Dites-moi où sont baptisés les chevaux?

(g) - Si vous êtes des gars avisés,
Dites-moi, comment dit-on "loup" en latin?

(h)- Je connais un "loup" en latin
On l'appelle le "loup marin".

(i) - Dies-moi, étrenneurs malins,
Qui a posé la première pierre du clocher de Plévin?

(j) - C'est un vieux maçon du Rest.
En Cleder-Poher qui l'a posée.

(26) - Vous qui savez tant de choses,
Dites-moi, combien de plumes à la poule.

(27) - Le nombre dépasse mille
En allant tout en haut du cou.

(28.1) - Dites-moi, en vue de vos étrennes, houx ou noisetier,
(k) De quel bois vous chauffez-vous?

(l) - Hêtre ou chêne, ou bois de gravière:
Voilà de quel bois nous nous chauffons.

(m) - Si vous êtes de vrais étrenneurs,
Qu'est-ce qui a douze pieds et quatre têtes?

p. 96

COLONNE PRINCIPALE

(n) - Une jument qui porte un poulain
Montée par une femme enceinte.

(28.2) - Puisque vous êtes si savants
Quelle vertu possède la lune?

(29) - La lune possède la vertu
De donner de la lumière à la terre ...

(o) La lune a beaucoup de vertus maléfiques
Si'il y en a en elle autant de [bénéfiques]

(30) - Puisque vous avez si bon nez
Dites-moi qui furète et furète dans la maison?

(30bis) - Qu'est-ce qui furète dans la maison
Et n'a ni yeux ni nez? (le balai)

(31) Elle était servante, elle était maîtresse auparavant.
Elle a perdu la guirlande de fleurs sur sa tête.

(p)- Puisque vous avez si bon bec
Quelle est la cause de ce que le serpent pique?

(q) - Ce qui est la cause de ce que le serpent pique
C'est qu'il est incapable de lêcher.

(r) - Puisque vous avez si bon bec,
Pourquoi certains serpents ne piquent-ils pas?

(s) - Si certains serpents ne piquent pas
C'est que leur mère ne leur a jamais appris.

(24) - Si vous êtes de bons étrenneurs
Qu'est-ce qui arrive le premier au marché?
Dites! Il en va de vos étrennes!

MARGE DROITE VERTICALEMENT

(t) - Au nom de Dieu, laissez-les entrer!
Ils vont prendre du feu pour fumer.

(18) - Le vent souffle depuis la mer:
Ce n'est pas agréable d'être à la porte.

(18bis) Le vent souffle depuis Le Releg:
Et ne s'agitent ni vaches ni chevaux.

(16bis) - Avant que vous ayez passé mon seuil
Vos pieds auront gelé dans vos sabots.

(16ter) Avant que vous ne soyez rentré chez vous,
La pluie aura gelé au bout de mon nez.

p. 97

COLONNE PRINCIPALE

(25.1) - Le premier à arriver au marché,
C'est, je crois, le bout de la grand' route...

(25.2) Voici qui arrive le premier au marché,
Avec de la rosée plein les yeux.

(25.2bis) - C'est, à ce que je crois,
La rosée sur le chemin.

(u) - Voici une fille en tablier blanc
Qui est bien disposée envers les étrenneurs,

(v)- Si elle avait un tablier de cuir
Nous irions la voir sans plus tarder

(w) - - - - - - bec,
Qu'est-ce qui a deux queues et deux becs? (Les ciseaux)

(x) J'ai été là-bas, dans la maison du bas
J'ai entendu dire qu'elle est comme celle-ci

(y) - J'entends la ménagère marcher dans la maison
Elle prépare quelque chose,

(z) - La ménagère marche dans la maison
Elle a avec elle un fils ou une fille.

(aa) Nous n'avons pas besoin d'entrer dans la maison
Pour savoir qui elle a avec elle.

(bb) - L'un est le roi, l'autre est le pape
Le troisième tient son nom de son père.

MARGE DROITE VERTICALEMENT

(cc) Ne coupez pas si loin de votre main
De peur de tomber sur l'os.

(dd) Car l'os est un endroit sensible
Et le temps commence à manquer
--------------------------------
(43) - Avec votre aval et vos recommandations
Nous allons entrer chez vous.

(ee) Nous prenons ce côté de la maison
Et laissons l'autre pour qu'on nous serve.

(ff) - Ne touchez pas à mon petit coffre!

(gg) - Mettez ceci dans mon sac!
Accrochez cela au bout de mon bâton!

p. 98

COLONNE PRINCIPALE

(hh) - Sur quoi sommes-nous assis?
etc

(ii) - Sur l'escabeau, ou alors sur les pierres
Ou alors sur la terre du chemin.

(kk) - Ah! tu n'as pas bien deviné
- Nous sommes assis à même l'âtre!

(ll) - Moi je vais vous le dire avec un mot tout cru:
Vous êtes assis sur votre cul! (sur votre derrière).

(mm) - Quand des veaux sont rangés en cercle:
Queue retroussée, ils se lèchent le "miel".

(nn) - Le crapaud est sur la cuve,
Queue retroussée, le derrière bien lèché.

(oo) - Si vous avez été à l'école,
Dites-moi combien de chevilles a la porte?

(pp) - Pour que chaque planche soit bien fixée,
Il en faut deux à chaque extrémité.

(qq) - Allons debout, maudite servante!
Allez cirer les souliers de votre maîtresse!

( rr)- Ils le sont déjà depuis hier,
Et dedans il y a des chiffons secs.

(45) - Je vois de la lumière dans la maison
Il s'y passe quelque chose.

(46) - Il y a un petit saint devant le four
Dans sa main il tient une pomme cuite,

MARGE DROITE VERTICALEMENT

(40) - Et moi j'ai, étrenneurs,
Une maisonnette de paille sur une base blanche.

(41.1) Et il y a dedans cent mille chambres
(35.2) Et dans chaque chambre, un joli petit oeuf.

(36) Et il y a un oiseau dans chaque nid
Et ils sont tous éclos le même jour.
--------------------------------
[D'une autre encre]
(40bis) Dites-moi comment s'appelle
La maisonnette de paille...

(33) - J'ai un arbre au bout de ma maison
Son écorce vaut mieux que lui.

(34) - Qu'est-ce que signifie cet arbre?
Il s'agit d'un plant de chanvre.

(35bis) - J'ai un petit arbre sec comme un crabe
Qui a un petit nid sur chaque branche.
--------------------------------
(36bis) Et un petit oeuf dans chaque nid
Et ils sont éclos le même jour.

(37) Dites-moi ce que c'est

(38) - Je vais vous le dire à pleine bouche:
C'est un chêne, à coup sûr.

(39) C'est un chêne
Avec des glands tout autour de lui.

p. 99

COLONNE PRINCIPALE

(ss) Et de crier de toutes ses forces,
Pour qu'on découpe de quoi donner aux étrenneurs:

(tt) - Il y a là des gens désespérés.
La servante n'est pas là pour salir

(uu) Trouvez-moi un fifre [?]
Et je lui ferai salir ce qu'elle lave

(46bis) - Je vois la maîtresse qui va au charnier
Elle a un couteau sur les genoux (à la main).

(49) - Je ne vous donnerai pas un seul morceau de viande
Tant que le recteur ne sera pas avec vous.

(50) - Il n'y a là ni le recteur, ni le vicaire:
C'est au nom de Dieu que nous vous prions.

(vv) - Ma viande est salée avec du sel avarié,
Je ne crois pas que je vous la donnerai,

(ww) - Quand bien même elle serait salée avec de l'excrément,
Rendez-la nous; nous la sêcherons.

(51) Approchez-donc, fils de sorcière!
L'homme au sac, passe devant!

(52) Approche ici, cheval de la viande,
Que nous te chargions comme il faut.

(53) Cheval de la viande de Pontivy
Ton dos sera creusé par la saumure.

MARGE DROITE VERTICALEMENT

(35bis) - J'ai un petit arbre de l'autre côté de la grange
Lequel a mille branches
Il y a un petit nis sur chaque branche.

(36bis) Et un petit oiseau dans chaque nid
Et ils sont tous de la même mue.
--------------------------------
(40ter) - Dites-moi, les étrenneurs,
Une maisonnette de paille et une augette, c'est quoi?

(44.2) - Il s'agit d'un essaim d'abeilles,
De la ruche en paille et son support.

(35bis) - J'ai dans la forêt un petit arbre
Et sur chaque branche un petit nid,

p. 100

(xx) Percé son dos, percé son ventre.
On a donné ses boyaux aux cochons.

(54) - Poussons un cri de joie maintenant!
Car nous avons reçu un "pied blanc" (de lard).

(yy) - Assis là-bas dessus est le cochon.
Quand nous aurons le temps.
Ou deux pour nous; Nous nous obéirons

(zz) - Dans la soue à cochons nous n'irons pas
Car nous y salirons nos vêtements.

(aaa) - Quoi! Vous mettez des vêtements de soie
Quand vous allez mendier votre nourriture!.

(bbb) - Nous ne mendions pas notre nourriture
Demander un peu de viande, je ne dis pas.

(4bis) Nous n'allons pas forcer votre porte.
Seulement un peu de viande pour tromper l'eau.
---
(55) Quand nous aurons eu un "droadad gwenn" (pied de lard)
Et un petit quelque chose en plus.
=
(57) - Bonne chance à vos enfants!
Que chacin d'eux ait une rente de cinq cents écus!

(62) - Remettons-nous en route,
A la recherche d'une maison comme celle-ci,

(63) Mais nous n'en trouverons pas aujourd'hui!
=
(On partage la viande aux pauvres)

p. 101 / 53

Quand on ne donne rien
les "eginanerien" disent:

A. Je savais bien, mère du porc,
Que je ne tirerais rien de vous.
Eginane
Queue de taurillon!.

B. - Je savais bien, mère du loup,
Que vous aimiez mieux recevoir que donner.
p. 93/49

[Besides "Troad an Eginane", this page contains:
- In the left hand margin and at the bottom of the page, str. 15, 19 and 20 of "An Amzer dremenet" and in the right column, the equivalent of str. 43, 50 and 51 of the same song.
- Interspersed in the main text, str. 35 and 37
of the same song ( marked in blue ) and
- stanzas 20 and 21 of "Noménoé" (!) in red.

For all 9 pages, the passages included in the Barzhaz song "Troad an Eginane" are in bold].

COLUMN 1

(2) This is a tall, tall house
And you can see it from afar;

(3) And we would see it even further
Without the big trees around her.

[Stanzas 20 and 21 from "Noménoe"]
[20] I would like to know clearly
If the lord is at home.

[21] Whether he is there or not,
God keep him healthy!


[37] - Go away! Go away!


(4) - We came to your door
To look for meat to deceivethe water.

(9) If you are true Gift gatheres,
Where are your pipers?

(10) - By jumping over the stream,
The bag of the bagpipe got torn.

[35] - We are nine children
And there's also a blind woman to feed.


(5) - Very early & c…
It is. & c

(11) - My meat is in the attic

(7) - My dog ??is on the straw heap
- We will certainly not & c…
--------------------------------
COLUMN 2

[43] Count Du Laz is a good master

[50] And the Countess does not give in to him
He is a good economist
Both at home and at the market.

[51] He understands people from all walks of life
And he has much respect for the poor.


(a) In the name of God, answer,
Between you, me and the post

(6) We are a gang of eighteen
Michel Sieller (Le Rouzig) is the leader

(48) When the harvest and hay come
Michel will come with his friends.

p. 94

(12) The cat doesn't need a ladder
To go where the mice and rats are.

(55.1) - Here is a "one-foot length of bacon" for you,
If you can answer a question.

(b) - Even in every tiny detail,
We will answer it correctly

(13) - The mistress went to Pontivy
And she took the keys with her.

(14) The key for meat, the key for milk
The key for whatever be in the house.

(c) - If the mistress is not at home,
The master will do pretty well.

(16) Before you enter the house,
The ice will hang from your nose.
(Snot will hang from your nose.)

(d) There is a stone threshold there,
On what you may eject your snot.

(19) - In the name of God, hurry up!
We have seven leagues to go.

(e) Furthermore, wolves & c

(17) - In the name of God, speak politely,
(aa) Between you, me and the post...

(22) - Tell me, gift-gatherers,
Who wears his flesh on his skin?

p. 95

(23) - The fallow soil (freshly opened furrow), behind
the plowman Which wears its flesh above its skin,

(f) - If you are honest gift gatherers,
Tell me where the horses are baptized?

(g) - If you are clever lads,
Tell me, how do you say "wolf" in Latin?

(h) - I know the Latin word for "wolf"
It is "loup marin" (sea wolf).

(i) - Tell me, ye clever gift gatherers,
Who laid the foundation stone for the Plévin bell tower?

(j) - It was an old mason from Rest,
A hamlet of Cleder-Poher who laid it.

(26) - You who know so much,
Tell me, how many feathers.a hen has

(27) - The number exceeds one thousand
If you count all the way up the neck.

(28.1) - For the sake of your New Year's gifts, holly or hazel,
(k) What wood do you heat with?

(l) - Beech or oak, or gravel wood:
These are the wood sorts we heat with.

(m) - If you are real gift gatherers, answer:
What has twelve feet and four heads?

p. 96

MAIN COLUMN

(n) - A pregnant mare carrying a foal
Ridden by a pregnant woman.

(28.2) - Since you are so learned
What virtue does the moon have?

(29) - The moon has the virtue
To give light to the earth ...

(o) The moon has many evil virtues
If it has as many [beneficial]

(30) - Since you have such good flair
Tell me who's snooping and snooping around the house?

(30bis) - What is snooping around the house
And has neither eyes nor nose? (the broom)

(31) She was a servant, she also was a mistress.
She lost the garland of flowers on her head.

(p) - Since you have such good brains
Tell me the reason why the snake bites?

(q) - What causes the snake to bite?
Because it's unable to lick.

(r) - Since you have such a good head,
Tell me why some snakes don't bite?

(s) - If some snakes don't bite
It's because their mother never taught them.

(24) - If you are real gift gatherers
What does firstcome to the market?
Tell me that, if you want your Season's gifts!

VERTICALLY RIGHT MARGIN

(t) - In the name of God, let them in!
They must have a fire to smoke.

(18) - The wind blows from the sea:
It's not pleasant being out of door.

(18bis) The wind is blowing from Le Releg:
And neither cows nor horses jerk.

(16bis) - Before you cross my threshold
Your feet will have frozen in your clogs.

(16ter) Before you enter my house,
The rain will have frozen at the end of your nose.

p. 97

MAIN COLUMN

(25.1) - The first to arrive at the market,
Is, I believe, the end of the main road ...

(25.2) Who does come first to the market place,
With dew in its eyes?

(25.2bis) - It is, I thing,
The main way with dew laying on it.

(u) - Here is a girl in a white apron
Who is well disposed towards gift gatherers,

(v) - If she had on a leather apron
We would go to her without further ado

(w) - - - - - - spout,
What has two tails and two beaks? (The scissors)

(x) I was there, in the house downstairs
I heard the upper one is like this

(y) - I hear the housewife walking in the house
She's preparing something,

(z) - The housewife walks in the house
She has a son or daughter with her.

(aa) We don't need to enter the house
To find out who she has with her:

(bb) - One is the king, the other is the pope
The third is named after his father.

VERTICALLY RIGHT MARGIN

(cc) Don't cut so far off from your hand
For fear of having to cut on a bone.

(dd) Because a bone is sensitive
And we are in a hurry.
--------------------------------
(43) - With your approval and your recommendations
We're going to enter your house.

(ee) We take this side of the house
And let's leave the other one to those who serve us.

(ff) - Don't touch my little chest!

(gg) - Put this into my bag!
Hang it up on the end of my stick!

p. 98

MAIN COLUMN

(hh) - What are we sitting on?
etc.

(ii) - On the step-ladder, or on the stones
Or on the ground of the road.

(kk) - Ah! That you did not guess well!
- But we are sitting on the hearth!

(ll) - I'll tell it you with a raw word:
You are sitting on your ass! (on your posterior) .

(mm) - When calves are placed in a circle:
They raise their tails and lick the "honey".

(nn) - The toad is sitting on the tank,
With raised tail, and well licked behind.

(oo) - If you've been to school,
Tell me how many pegs at the door?

(pp) - So that each board be well fitted,
It must have two at each end.

(qq) - Let's go up, damn servant!
Go polish your mistress' shoes!

(rr) - They have already been since yesterday,
And there is a dry rag in each of them.

(45) - I see light in the house
Something is going on there.

(46) - There is a little boy in front of the oven
In his hand he holds a baked apple,

VERTICALLY RIGHT MARGIN

(40) - And I have, gift gaherers
A straw house on a white base.

(41.1) And there are a hundred thousand rooms in it
(35.2) And in each room, a nice little egg.

(36) And there is a bird in each nest
And they all hatch the same day.
--------------------------------
[Written in another ink]
(40bis) Tell me what's the name of
The straw house ...

(33) - I have a tree at the end of my house
Its bark is better than its sapwood.

(34) - What does this tree mean?
It's a hemp plant.

(35bis) - I have a small tree as dry as a crab
That has a little nest on each branch.
--------------------------------
(36bis) And a small egg in each nest
And all eggs will hatch the same day.

(37) Tell me what it is...

(38) - I'm going to tell it you right out loud:
It's an oak, for sure.

(39) It's an oak
With acorns all around it.

p. 99

MAIN COLUMN

(ss) And scream at the top of his voice,
Cut out some meat to give to the gift gatherers:

(tt) - These people are desperate.
The servant is not there to make things still worse

(uu) Find me a flute [?]
And I'll make her spoil what she is meant to wash

(46bis) - I see the housewife going to the pantry
She has a knife in her lap (in her hand).

(49) - I won't give you a single cut of meat
Until the vicar is with you.

(50) - There is neither the vicar nor the curate there:
It is on behalf of God that we ask you.

(vv) - My meat is salted with spoiled stuff,
I don't think I'll give it to you,

(ww) - Even if it would be salted with shit,
Give it to us; we will manage to make it edible.

(51) Come closer, sons of a witch!
The man with the bag, may go ahead!

(52) Approach here, meat carrying horse,
Let us charge you properly.

(53) Meat carrier from Pontivy
Your back will be hollowed out by brine.

VERTICALLY RIGHT MARGIN

(35bis) - I have a small tree on the other side of the barn
Which has a thousand branches
There is a little nest on each branch.

(36bis) And a little bird in each nest
And they're all the same hatch.
--------------------------------
(40ter) - Tell me, gift gatherers,
What is a straw house on a white saucer?

(44.2) - This is a swarm of bees,
The straw hive and its support.

(35bis) - I have a little tree in the forest
And on each branch a little nest,

p. 100

(xx) Pierced its back, pierced its belly.
We gave its entrails to the pigs.

(54) - Let's cry out for joy now
Because we got a "length of bacon"!.

(yy) - Sitting over there is the pig.
Should you have time to spare...
One or two pigs... But you must help yourselves

(zz) - To the pig stump we will not go
Because we could spoil our clothes there.

(aaa) - What! You put on silk clothes
When you go begging for food !.

(bbb) - We aren't begging for food
Asking for some meat, I admit.

(4bis) We are not going to force your door open.
Just a bit of meat to trick the water.
---
(55) When we get a "droadad gwenn" (length of bacon)
And a little something extra...
=
(57) - Good luck to your children!
May each of them have a pension of five hundred crowns!

(62) - Let's get back on the road,
Looking for another house like this,

(63) But we won't find it today!
=
(Peole who share their meat with the poor)

p. 101/53

When they are not given anything
the "eginanerien" will say:

A. I knew well, mother of the pig,
That I wouldn't get anything from you.
Eginane
A bull's tail to you!.

B. - I knew well, mother of the wolf,
That you would rather receive than give.


Galleg Saozneg