I
1. Tostait oll, tud yaouank, ha c'hwi re gozh ivez, |
11.Ar plac'hig, pa o gwelas, a grenas spontet-bras, Hag e lammas o youal diraktal gant ar groaz, Ha gant he divrec'hig paour, reuzeudik, he strizhas : - Loeizig paour, deus d'am sikour, me zo kollet, siwazh ! 12.- M'en argarzh ! va mignoned, kement-se ve pec'hed, Kement-se ve pec'hed bras, kement-se na vo ket Lezit hi mont gant he hent, heb droug na gaou ebet, Pe gant an Aotrou Doue e viot kastizet. 13.- Petra an Diaoul beg ennout, paotr bihan ar merc'hed ? Hag i krog en e chupenn, hag hi da ziredet Hag i da vont war e lerc'h 'giz tri bleiz diboellet - Amañ, ma mignonig kaezh, amañ eo e varfec'h ! 14.- Mar ker't me c'has da vorc'h Skeul, da doull dor ti ma zad, Me a zistaolo peb tra deoc'h-hu a galon-vat. - Lâret kenavo d'ho mamm ha da gement garfec'h, Rag birviken tamm bara e borc'h Skeul na zebrfec'h. 15.- Arsa 'ta, va mignoned, pe mervel eo ret d'e, Tennet kurun santez Barb, a zo kuzhet em sae ; Tennet kurun santez Barb, a zo kuzhet em sae, Ha mar plij se gant Doue, e varvin goude-se. - 16.Ha pa oe lazhet gante, int o-deus eñ stlenjet, Stlejet dre e dreidigoù da stêr vraz ar Faouet, Stlejet dre e dreidigoù da stêr vraz ar Faouet, Ha pe oant digouet d'an dour, ' kreiz o-deus eñ taolet. III 17.Moris kozh hag e hini a ouele gant glac'har, O kas kaout e mab Loeizig lec'h bennak war an douar : - Tavit, Moris Raoualet, tavit, na ouelit ket, Benn ur pennadig amzer, ho mab a vo kavet,- 18.Kement vije bet eno dije bet kalonad, 0 weled Loeiz Raoualet war e gein kreiz ar prad, O weled ar bugel paour marv, e-barzh ar prad, Dispaket e vlev melen e kreiz e zaoulagad 19.Kement vije bet eno dije bet kalonad, O welet ar bugel paour, war e gein 'barzh ar prad. N'oa eno na tad na mamm, na kar na mignon 'bet, Hag a zeuje d'eñ sevel, 'met person Langoned. 20.Person Langoned ' lare, o ouelañ gant glac'har : - Kenavo, va Loeizig mat; mont a rez d'an douar. Me oa hi'o ouzh da c'hortoz en iliz Langoned, Ha bremañ e vi lakaet e bered ar Faouet.- 21.Me ho ped, Langonediz, pa zeufet d'ar Faouet, Mont da lared ur Pater war bez Loeiz Raoualet; Mont da lared ur Pater war bez Loeiz Raoualet, E-deus kollet e vuhez dre zorn e vignoned.- |
(P. 69) Loeizik Rawallek (1.1) Didostait holl, tud yaouank, hag ar re gozh ivez (1.2) Evit kleved ur werzenn kompozet a-nevez! (1.3) Zo savet d'un den yaouank eus parez Langonet: (1.4) E-neus kollet e vuhez 'vont gwel'd e vignoned. (a) D'an trizek deiz 'viz ebrel a oa da ouelioù Pask Oa deuet e vrasañ mignoned da di e dad d'eñ klask: (2.1) - Deuit ganin va mignon bras Loeizig ar Rawallek, (2.2) Ha ni yelo d'ar Pardon Sant Fiakr ar Faouet (3.4) Ni welo reiñ ur bouked d'ar kure Langonet. (2.3) - Tremenit va mignoned, tremenit n'en-t-an ket. (2.4)Me zo bet ober va Fask barzh ar bourc'h Langonet (bis) Me zo bet ober va Fask gant kure Langonet. (b) Konje va mamm ha va zat eo red din-me kaouet. (3.1) - Bonjour Moris Rawallek ha c'hwi Mari Fraouañ. (3.2) Lakit ho mab dont ganeomp-ni d'a ober ur vale, (3.4) Da gweled reiñ ur bouked d'ar c'hure Langonet. (P. 70) (4.1) - Tremenit ta, va mignon, laosket e vo ganeoc'h, (4.2) Med raok e vo kuzhet an heol, e vo rañtret d'ar ger. (4.3) - Tavit, Moris Rawallek, tavit, na chifit ket! (8.2) Tri faotr evel maz eomp-ni o defe drouk ebet. - (c) Pa oant erru e Sant Fiakr e vint d'an dud ur pig Hag e evjont boutailhad kentoc'h vont d'an iliz, Hag ez aent da zaoulinañ dirak ar sakrifis. (5.1) Pa oa echu an oferenn-bred hag ivez ar sermon, (5.2) I laris vont diganto da Gerli ar Faouet (d) Da wel e zous Marian hag e vuiañ-karet. (6.1) - Tremenit, va mignoned, tremenit, nez'an ket (6.2) Kar me vo diwezh d'ar ger ha me vo skandalet. (8.1) - Tavit, Loeizig Rawallek, tavit, na chifit ket. (4.2) Kentoc'h a vo kuzhet 'n heol, ni vo d'ar ger rañtret! - (6.3) Kemend deus graet warnezhañ kemend 'n-eus konsañtet: (6.4) Aet eo Loeizig ar Rawallek da Gerli ar Faouet. (7.1) Loeizig Rawallek ouele kost an daol barzh Kerli (7.2) - 'Troù Doue, n'em sikourit! Petra am eus me graet? (7.4) Soñje ma bout abred d'ar ger a setu me diwezhet! (P. 71) (8.1) - Tavit, Loeizig Rawallek, tavit na ouelit ket! (8.2) Tri faotr omp-ni ganeoc'h-c'hwi n'ho pezo drouk ebet. (8.3) Loeizig Rawallek ouele... (e) Kentoc'h a erru e ger, m' on sur da vout lazhet! (8.1) - Tavit, Moris Rawallek, tavit na ouelit ket! (8.2) Chomit ganeomp-ni penn noz ha n'ho-po droug ebet! (f) Demeus eno retournont, mond a ran maes an ti, Mond beteg kroaz Penfel hag an teolerezh. Pa ont erru e kroaz Penfel e chomint en o sav Hag e reent taol pouez dezhañ hag eñ taol en ur fos. Ha pa oant taolet ganto e klevent unan bennak. Echapet oa Loeiz Rawallek hag aet er vannaleg (13.3) Hag i da vont war e lerc'h giz daou bleizh añrajet. (g)- Tavit, Loeiz Rawallek, tavit, na redit ket! Ar plas ema, va mignon bras, dre sur e varvfec'h. Trizek taol kontil dezhañ, komañset ar pevarzek N eus roet an dud maleüruz da Loeizig Rawallek. (14.1) - Ma kar me kas, mignoned, da Portskeul e ti va zad, (14.2) Me bardono d'eoc'h, kemend d'eoc'h-c'hwi, a galon vat. (P. 72) (h) Ma kar me kas, va mignoned, d'an tu all d'ar Pont Gwenn Me pardono d'eoc'h, kemend d'eoc'h -c'hwi, bremañ a-benn. (14.3) - Larit "kenavo" d'ho mamm, ha d'ho tad, ha da gement garfec'h, (14.4) Kar, birviken tamm bara e Bortskeul na zebrfec'h. (15.1) - Arsa ta, va mignoned, pa m'eo red din mervel, (15.2) Tennit kurun Santez Barba a zo barzh doubladur va zae (15.4) Ha me a varvo neuze mar blijo gant Doue. - (16.1) Ha pa oa lazhet ganto,i on-eus hen stlejet (16.2) Hag eñ neuse oa kaset ganto da ster bras ar Faouet. (16.4) Pa oant degouet gant an dour e-barzh hen o-deus taolet. (17) Moris Rawallek ouele, a ouele gant glac'har 'Klask kavoud e vab Loeizik lec'h bennag war zouar. - Tavit, Moris Rawallek, tavit, na ouelit ket Doned a ray gwech an amzer ho mab a vo kavet. (i) Doned a ray ar justis, an Aotroù Senechal, Kavet vo korf mab Loeizik war an dour o neuñvial. Kriz vije 'r galon na ouelje barzh pardon ar Faouet (18.2) ' Gweled Loeizig Rawallek war e gein barzh ar prad, (18.4) Diflappet e blev melen e-barzh 'n e zaoulagad. (P. 73) (j) Dre teir gwech e oa galvet Moris ar Rawallek Dont da zav e vab Loeiz doc'h prajoù ar Faouet. (19.3) N'oa eno na mamm, na tad, ha na kar ligné ebet, (19.4) Kement-se d'hen save, med kure Langonet. (20) Kure Langonet a lare, eñ lare gant glac'har: - Adieu, Loeizik Rawallek, mont a rez d'an douar. Me oa o c'hortoz dit d'hirio e Langonet Med bremañ e vioc'h lakaet e bered ar Faouet. (21) - M'ho ped, Langonetiz gêr, pa iefec'h d'ar Faouet, Mond da lared ho "Pater" war bez Loeiz Rawallek, Mond da lared ho "Pater" war bez Loeiz Rawallek, E neus kollet e buhez vont da gwel e vignoned. (P. 179) Kroas Penfun (14.1) Kasit hanoumen (?) da vervel diwar lez ti ma zat (18.4) Disflappet e blev melen d'an-tu e zaoulagad. |
Français Louis Le Ravallec 1.1 Approchez tous, jeunes gens, Vous aussi leurs aînés, 1.2 Et vous entendrez une complainte Qu'on vient de composer 1.3 Sur un pauvre jeune homme, paroissien de Langonnet, 1.4 En allant voir ses amis il a perdu la vie. (a) Le treize avril, pendant les fêtes de Pâques Ses meilleurs amis étaient venus le chercher chez son père. 2.1 - Venez avec moi, mon cher ami Louis Le Ravallec, 2.2 Car nous allons au pardon de Saint-Fiacre, au Faouët 3.2 Voir l'offrande du bouquet au viciare de Langonnet. 2.3 - Poursuivez votre route, amis, je n'y vais pas: 2.4 Je dois faire mes Pâques dans le bourg de Langonnet. (bis) Je dois faire mes Pâques avec le vicaire de Langonnet. (b) Il me faut l'autorisation de mes père et mère. 3.1 - Bonjour, Maurice Ravallec, Marie Fraoa, bonjour! 3.2 Autorisez votre fils à venir se promener avec nous! 3.4 Voir l'offrande du bouquet au vicaire de Langonnet. 4.1 - Allez-y, mon ami, nous vous le confions. 4.2 Mais qu'avant le couchant, il soit rentré chez nous. 4.3 Bien sûr, père Maurice, ne vous inquiétez pas: 8.2 Avec trois gaillards comme nous, il ne peut rien lui arriver. - (c) Quand il arrivèrent à Saint-Fiacre ils eurent soif (?) Et ils burent une bouteille avant d'aller à l'église. Et de s'agenouiller devant l'autel (le sacrifice). 5.1 Quand fut achevé le prêche et la grand messe finie, 5.2 Ils lui dirent d'aller avec eux à Kerli du Faouët, (d) Pour aller voir Marianne sa douce amie. 6.1 Allez-y les amis, allez-y, mais sans moi. 6.2 Si je rentre trop tard, je vais me faire attraper. - 8.1 - Silence, Lois Ravallec, arrêtez de pleurnicher! 4.2 Avant le coucher du soleil, nous serons rentrés. 6.3 Tant et tant ils insistent qu'il finit par céder. 6.4 Louis Ravallec est allé à Kerli du Faouët. 7.1 Au coin de table, à Kerli, Louis se lamentait: 7.2 - Grand Dieu, viens à mon aide! Qu'ai-je donc fait? 7.4 J'espérais rentrer à temps et voilà qu'il se fait tard! 8.1 - Silence, Lois Ravallec, arrêtez de pleurnicher! 8.2 Avec trois gaillards comme nous, il ne peut rien vous arriver. - 8.3 Louis Ravallec continuait de se lamenter: (e) Avant de rentrer chez moi, j'en suis sûr, on va me tuer!. 8.1 - Silence, Lois Ravallec, arrêtez de pleurnicher! 8.2 Passez la nuit avec nous, il ne pourra rien vous arriver. - (f) Mais ils prirent le chemin du retour et quittèrent la maison. Ils vont jusqu'à la Croix de Penfel et la tuilerie. Quand ils furent arrivés à la croix, ils s'arrêtèrent. Ils le frappent de toutes leurs forces et le jettent dans un fossé. C'est alors qu'ils entendirent quelqu'un. Louis en profite pour se réfugier dans une genêtaie. 13.3 Poursuivi par les deux autres, des loups enragés!: (g) Tout doux, Louis, inutile de courir! Voici l'endroit, mon cher, où, pour sûr, tu vas mourir. Treize coups de couteau, et presqu'un quatorzième Ils ont donné, les misérables, à Louis Ravallec. 14.1 - Conduisez-moi jusqu'à Porskeul, jusque chez mes parents, Je vous pardonnerai tout de bon cœur... (h) Si vous voulez de conduire, amis, de l'autre côté Du Pont-Blanc, je vous pardonnerai tout, sur le champ. 14.3 - Dis adieu à ta mère et à qui tu voudras, 14.4 Car à Porskeul tu ne prendras jamais plus de repas. 15.1- Puisqu'il faut donc que je meure, les amis, enlevez, 15.2 La Couronne de Sainte-Barbe, de la doublure de ma blouse . 15.4 Et si Dieu l'a décidé, ensuite je mourrai. - 16.1 Et quand ils l'eurent tué, le traînant par les pieds, 16.2 Ils vont jusqu'à la grande rivière du Faouët. 16.3 Puis, quand ils sont arrivés, à l'eau, ils l'ont jeté. 17.1 Maurice Le Ravallec pleurait amèrement. 17.2 Cherchant son fils Louis en tous lieux de la terre. 17.3 - Taisez-vous donc, Maurice, et ne pleurez donc point, 17.4 Ce n'est qu'une affaire d'heures. On retrouvera votre fils. - (i) La justice et Monsieur le Sénéchal viendront, On trouvera le corps de Louis flottant sur l'eau. Cruel celui qui, au pardon du Faouet, n'eût pleuré. 18.2 En voyant Louis Rozaoulet étendu sur le dos dans le pré: 18.4 Avec ses cheveux blonds en désordre sur ses yeux; (j) Par trois fois on a requis Maurice Ravallec D'aller "relever" (reconnaître) son fils aux prés du Faouet. 19.3 Il n'y avait ni père, ni mère, ni parent, ni famille Pour le reconnaître, hormis le vicaire de Langonnet. 20.1 Le vicaire de Langonnet disait, plein de chagrin: 20.2 - Adieu, Louis Ravallec! Tu vas aller en terre. 20.3 Toi que dans mon église de Langonnet j'attendais, 20.4 Te voilà donc enterré au cimetière du Faouët. 21.1 Habitants de Langonnet, quand vous viendrez ici, 21.2 Allez dire un Pater sur la tombe de Louis; 21.3 Un Pater sur la tombe de Louis Ravallec, Qui perdit la vie en allant voir ses amis. - La Croix de Penfel 14.1 Portez-moi jusqu'à la maison de mon père, que j'y meure... 18.4 En désordre étaient ses cheveux qui couvraint ses yeux. |
English Louis Le Ravallec 1.1 Come near all, young and old, 1.2 And you shall hear a lament composed recently, 1.3 Which was made on a young man from the parish Langonnet. 1.4 Who lost his life on a visit to his friends. (a) On 13th of April, in Easter time His best friends had come to his father's to ask him: 2.1 - Come with us, my dear friend, Louis Le Ravallec! 2.2 We're going to the pardon of Saint Fiacre in Faouet. 3.4 To see the bouquet offered to the parson of Langonnet. 2.3 - Go you there if you like, but, as for me, I will stay. To do my Easter duties in my town Langonnet. To do my Easter duties with the parson of Langonnet. (b) I need the permission of my father and my mother 3.1 - Good day to you, father Maurice, and to you, Mary Fraoé! 3.2 Allow your son to come with us on a stroll 3.4 We'll see the bouquet offered to the parson of Langonnet. 4.1 - All right, young man, with you he may well go . 4.2 But, mind, before the night falls, he must have returned. 4.3 - Rely on us for that, Maurice, nothing to worry about! 8.2 The three of us are sturdy men. He shall suffer no wrong! - (c) When they came to Saint-Fiacre they were thursty (?) And they emptied a bottle before they went to church. And knelt down before the altar. 5.1 And when the preaching, the mass were over, they told him 5.2 He should come to Kerli near Faouët with them (d) And visit his beloved Marianne, his sweetheart. 6.1 Go you alone, my friends, I stay here, as for me, 6.2 Or I shall be late back home and be scolded. 8.1 - Be quiet, little Louis, be quiet, and don't worry. 4.2 Before the night falls, you will have returned. 6.3 But they were so insistent that at last he gave in 6.4 And little Louis Ravallec followed them to Kerli near Faouët. 7.1 Standing near the table, at Kerli, Louis Ravallec cried: 7.2 - My God, what have I done? Only You can save me. 7.4 I'd sworn to be back in time. Now I will with delay. 8.1 - Be quiet, Louis Ravallec, be quiet, and don't worry. 8.2 The three of us are sturdy men. You shan't suffer any wrong. 8.3 Louis Ravallec sadly cried (e) - Far from coming back home, I am sure to be killed. 8.1 - Be quiet, Louis Ravallec, be quiet, and don't worry. 8.2 The three of us are sturdy men. You shan't suffer any wrong. (f) Leaving the house, from hence they returned They went as far as the Cross of Penfel and the tilery. On arriving there, they stopped And beat him black and blue and threw him into a ditch. While they were hitting him, they heard someone come. Louis escaped and ran to a nearby broomfield. 13.3 But the two wolves were hot on his heels. (g) Quiet, Louis Ravallec, quiet! No use to run! Be sure, my dear friend, here's the place where you shall die. With thirteen stab-wounds, nearly fourteen He was killed by these monsters, poor Louis Ravallec! 14.1 - If you care to carry me to our Porzh-Skeul house 14.2 I shall pardon to the lot of you from the bottom of my heart. (h) If you care to take me, my friends, over the White Bridge I shall forgive to the lot of you, at once. 14.3 - Say good bye to your mother, your fathe or whoever you choose, 14.4 Never shall you eat a crumb of bread at Porzh-Skeul. 15.1 - My friends, if I am to die and if my fate is sealed, 15.2 Remove the crown of Saint Barb hidden in my garb's lining 15.4 And then I shall die, if such is my God's will. 16.1 And after they had killed him, they dragged him away. 16.2 And he was carried to the large brook of Faouet 16.4 And when they reached the river, they threw him into it. 17.1 Old Maurice Ravallec cried, O he cried in despair, 17.2 Wondering where on earth Louis had disappeared: 17.3 - Be quiet, Maurice Ravallec, don't you cry and keep quiet! 17.4 It won't last long until your son will be found! (i) The judges and the Seneschal will come, Louis'body will be found floating on the water. Cruel had been whoever had not cried at the Faouët Pardon, 18.2 Seeing Louis Raoualet in the mead on his back 18.4 With his fair hair spread over his closed eyes. (j) Three times Maurice Ravallec was requested To "raise" (identify) his son on Le Faouet meadows. 19.3 Neither father, nor mother or relative of any kind 19.4 Came to collect him but the parson of Langonnet. 20.1 The Langonnet parson said, and he cried bitterly: 20.2 - On your way to the dead, farewell, little Louis! 20.3 I awaited you today in the church of Langonnet. 20.4 And now you will be buried in the churchyard of Faouet. 21.1 I beg you, folks of Langonnet, if you go to Faouet, 21.2 Don't fail to say a Pater on the grave of Louis Ravallec, 21.3 Don't fail to say a Pater on the grave of Louis Ravallec, 21.4 Who was to loose his life when paying a visit with his friends. The Penfel Cross 14.1 - If you care to carry me to our Porzh-Skeul house... 8.4 With his fair hair spread over his closed eyes. |