Gwreg ar C'hroazour

1.Keit a vin er brezel lec'h eo red din moned,
Da biw e roin-me va dousig da vired?
-Digasit-hi d'am zi, va breur-kaer, mar karit,
Me hi lakay e kambr gant va dimezeled.

2.Me hi lakay e kambr gant va zimezeled
Pe barzh ar zal enor gant an itronezed.
En eun heveleb pod e-vo graet dezo boued
Ouzh an heveleb daol e-vint azezet.-

3.'Benn un nebeut goude kaer vije da welet
Porzh maner ar Faouet leun a zudjentiled
Peb kroaz ruz war o skoaz, peb marc'h bras, peb banniel
Evit klask an aotrou da vonet d'ar brezel.

4.Ne oa ket aet pell-meur er-maez dimeus an ti
Pa oe lâret d'e wreg kalz a brezegoù kriz :
- Diwisket ho prozh ruz, hag unan wenn gwisket
Ret eo mont d'al lann da beuriñ al loened

5.- Ho tigarez, va breur, petra em eus me graet ?
Me ne n'on bet biskoazh o peuriñ an deñved
- Ma n'em oc'h bet biskoazh o peuriñ an deñved
Amañ zo ma goaf hir a ziskei deoc'h monet

6.Bet eo e-pad seizh vloaz, ne rae nemet gouelañ
En divezh ar seizh vloaz 'n em lakaas da ganañ
Hag ur marc'heg yaouank o tont eus an arme
A glevas ur vouezh dous 'kanañ war ar menez

7.- Harz, va floc'hig bihan, krog e brid va marc'h-me
Me 'glev ur vouezh arc'hant 'kanañ war ar menez
Me 'glev ur vouezhig dous war ar menez 'kanañ
Hirio a zo seizh vloaz hi c'hlevis diwezhañ

8.- Demat a lâran deoc'h, plac'h yaouank ar menez
Ha mer'niet mat hoc'h eus pa ganet ken ge-se ?
- Ya, mer'niet mat am eus, a-drugarez Doue :
Gant un tamm bara sec'h em eus debret amañ
9.- Lâret din, plac'hig koant o peuriñ an deñved
Hag-eñ en maner-se 'c'hallfen bout kemeret ?
- O ! Ya-sur, ma aotrou, degemer a kavet
Hag ur marchosi kaer da lakaat ho roñsed

10.Ur gwele mat a bluñv ho pezo da gousket
Eveldon-me gwechall pa oan gant ma pried
Ne gousken ket neuze er c'hraou gant al loened
Nag e skudell ar c'hi ne veze graet va boued

11.- Pelec'h eta, ma merc'h, pelec'h 'mañ ho pried
Pa welan en ho torn liamm eus ho eured ?
- Ma fried, va aotrou, a zo aet d'an arme
Blev melen hir en doa, melen evel ho re

12.- Ma en doa blev melen kerkoulz eveldon-me
Laket evezh, va merc'h, na vije me a ve ?
- Ya, me eo ho itron, ho tous ha ho pried,
Ma anv zo, e gwir, itron eus ar Faouet

13.- Lezet al loened-se ma yafemp d'ar maner
Mall a zo ganin-me da erruout er gêr
- Eurvat dit-te, va breur, eurvat dit a lâran
Penaos 'ya ma fried am boa laosket amañ ?

14.- Aze'et-hu, va breur kadarn ha koant bepred !
Aet eo da Gemperle gant an itronezed
Aet eo da Gemperle e-lec'h ma zo eured
Pa zistroio d'ar gêr amañ a vo kavet

15.- Gaou a lârez din-me ! rak t'ac'h eus he c'haset
Evel ur glaskerez da beuriñ al loened
Gaou a lârez din-me e-kreiz da zaoulagad
Rak emañ 'dreñv an nor, aze, oc'h huanad !

16.Tec'h du-se gant ar vezh ! tec'h kuit, breur milliget !
Karget eo da galon a zroug hag a bec'hed !
Ma na ve ti ma mamm, ma na ve ti ma zad
Ma 'lakefe va c'hle'eñv da ruilhañ gant da wad !

Premier carnet de collecte de La Villemarqué

P.112

An daou breur [breudeurioù!]

(1) Mar 'z an-me d'an arme vel ma kontan (c'hoant) moned,
Pelec'h e lakin-me va bried (dousig) da vired?
- Degasit he d'am zi, va breurig, mar karit,
Me he lako em gambr gant va dimezeled.

(2) Peotramant er zal vras gant va itronezed
E-barzh ar memez pod vo graet de'he o boued
Hag ouzh ar memez taol e vezint azezet,
Hag er memez gwelioù o-devo da gousked.

(4) Ne oa ket aet pell-meur ermaes demeus an ti
Ha voa laret dezhi kalz a proposoù kriz:
(pe oa komañset da kana poul dezhi 'n em lakaz he mamm-gaer)
- Diwiskit ho proz ruz hag unan gwenn (ho dilhad gloan) gwiskit!

P.113

Vit a efec'h d'al lann da mired al loened.

(5) - Salokras, va breur-kaer, penaoz a vezo graet?
Me n'emaon bet biskoaz o mired an deñved.
- Mar nemaoc'h bet biskoaz o mired an deñved,
Amañ zo va wal gwenn a rayo d'ho moned.

(6) Bet eo espas seizh vloaz ne ree nemed ouelañ.
Paz echu ar seizh vloaz, hi gomañs da ganañ.
Va denjentil yaouank o tistreiñ deus an arme,
A glevas va vouez dous o kanañ er menez:

(7) - Arrest, pajik bihan, krog er brid ar marc'h-mañ!
Mar glevan ur vouezh kaer er menez o kanañ .
Hirio a zo seizh bloaz m'er c'hleviz diwezhañ.

(8-1) - Salud deoc'h, berjerenn, o mired an deñved,

Ha c'hwi a zo gwerc'het d'an hini a garit?
- O, ya sur!, emezi, fidel emaon bet,
A drugarez Doue, hag e vihen bepred.

Did you preserve yourself for the one whom you love?
- Yes I did, so she said, I have been trustworthy,
And, if God helps me so, forever I shall be.

Garda-t-on sa vertu pour celui que l'on aime?
- Oh oui, dit-elle, oui, fidèle je le fus
Et le serai tant que Dieu me prêtera vie;

P.114

(11-2) D'an denjentil yaouank a zo aet d'an arme
Hag e-deus blev melen an-tu evit ho re.

(12-1) - Mar en-deus bleo melen-gwenn henvel ouzh va re,
Taolit evezh, plac'h yaouank, ne vez me eo a vez?

(9) Larit din berjerenn o tiwal an deñved
E-barzh ar maner-se ha me hallfe boud lakaet?
- O ya sur, emezi,lojet-mat e vijec'h
Ha va marchosi kaer da lakaat ho roñsed,

(10-1) Va gwele mat a bluenn ho-pezo da gousked.
Evidon-me da voud o mired an deñved,
(12-2) Me zo c'hoazh ar vestrez war maner ar Faouet:
Va ano a zo, sur, Markizez ar Faouet.

(13-1) - O ya 'ta, berjerenn, dastumit an deñved,
Evit mond asamblez d'ar maner ar Faouet.

- Salokras, emezi, ha kredit n'ez in ket.
Re uhel an heol hag e vin skandalet.
Er c'hraou gant an deñved me a vez da gousked.

Now, with your leave, she said, believe me, I won't go
The sun is still too high and I shall be rebuked.
In the crip with the sheep that's the place where I sleep.

Sauf votre respect, dit-elle, croyez-moi, je n'irai point
Le soleil est trop haut, j'ai peur qu'on ne me tance.
La crêche des moutons, voilà ma seule couche.

VARIANTES
(2-2) - Ouzh an hevelep taol e vezint azezet.-

(3-1) Benn un nebeud goude kaer vije da weled
Porzh ar maner Faouet leun a zudjentiled
Gante bep kroazik ruz, bep marc'h bras, bep banniel
Evit klask an aotroù da voned d'ar brezel.

P.115

(7-2)- Me glev ur vouezhig arc'hant o kanañ war menez

Me gav em spered va dousik ez eo.
Pell zo emaoc'h, berjerenn, o ... an deñved?

(11) Berjerenn, din larit, pelec'h eo ho pried,
Pa welan en ho torn al liamm ho eured?
- Va bried, va aotroù, a zo aet d'an arme.
E-devoa blev melen, aotroù, evel ho re.

(12-2) - N'eo ket possubl-Doue, berjerenn, e ve me eo a ve!-

(13-2) E-barzh ar ger pa e voa degouet,
Da goul e bergerenn ez eo eñ aet

(14-2) - Ho berjerenn, Aotroù, n'ho-po ket:

(15-2) - Tri bloaz zo hi...o tiwall an deñved

En eoc'h gant ar pemoc'h n'em lak da zebriñ boued,
Er c'hraou gant an deñved me a vez da gousked.

In a trough with the pigs I find whereon to feed
In a crib with the sheep I find whereon to sleep.

C'est dans l'auge aux cochons que m'attend ma pitance
Et je passe mes nuits dans la crêche aux moutons.

P; 202

Maner ar Faouet

(8) Bonjour deoc'h ta, Berjerenn, o tiwall an deñved,

Evit dastum bleuñv balan da ober ur bouked
Da Yannik mignon, va muioc'h karet.

To gather broom blossoms and make a fine posy
For Johnny, my dear friend, that I love tenderly.

Et ces fleurs de genet feront un beau bouquet
Pour mon ami Jeannot, lui que j'aime le plus.

Les deux frères publiés dans "Les Derniers Bretons", Tome II, Chapitre "Poésies de Bretagne", p. 246 (1836) par Emile Souvestre

1. - Si je vais à la guerre, comme j'en ai la volonté, où mettrai-je ma femme, où laisserai-je ma chère amie?

- Envoyez-la dans ma maison, mon frère! Envoyez-la, si vous m'aimez! Et je la mettrai dans une chambre avec mes filles qui sont des filles nobles! -

4. Il n'était pas encore sorti du château, que tous, grands et petits, commencèrent à dire à la jeune femme;

- Quittez votre robe rouge et mettez-en une blanche; mettez une robe de toile blanche pour aller dans les landes garder les moutons! -

6. Pendant sept ou huit ans la pauvre jeune femme ne fit que pleurer; mais après la huitième année, elle commença à chanter.

Et un jeune gentilhomme qui revenait de l'armée, entendit une douce voix qui chantait dans les landes.

7. - Tiens, jeune page, tiens la bride de mon coursier, car j'entends une douce voix dans les landes, et c'est la vois de ma chère aimée.

9. - Bonjour, jeune bergère; vous chantez bien joyeusement! Dites-moi, je vous prie, où pourrai-je trouver un lit et de la litière pour mon coursier?

- Messire, allez chez mon beau-frère et vous serez logé; allez chez mon beau-fère, et vous trouverez de la litière pour votre coursier.

11. - Merci, jeune fille, mais, dites-moi, votre état est-il donc de garder les moutons ainsi?

- Mon mari est à l'armée, et c'est pourquoi on m'a forcée de garder les moutons.

C'était un beau jeune homme, mon mari, et il avait des cheveux blonds, des cheveux blonds comme les vôtres, messire.

12. - Regardez-moi bien, jeune femme, oh! regardez-moi bien, et prenez garde si vous me connaissez!

13. Quand il arriva chez son frère, il dit: - Bonjour et joie dans cette maison: mon frère, où est ma femme que je vous avais confiée?

14. - Prenez un fauteuil et asseyez-vous, mon frère; votre femme est sortie, mais bientôt vous le reverrez.

15. - Non, dit l'homme de guerre, elle n'est pas sortie; mais je l'ai trouvée dans les landes qui gardait les moutons!

16. Honte à toi, mon frère! Si je ne respectais la maison de mon père et de ma mère, j'aurais lavé ton injustice dans ton sang.-

Commentaire d'Emile Souvestre: "La Gwerz des "Deux Frères" appartient probablement au temps des croisades..."

C'est sans aucun doute ce qui a conduit La Villemarqué à ajouter la strophe 3, notée dans le MS de Keransquer (cf. en bas de la colonne 2 ci-dessus, en gras.)