Al labourerien
Ton 1
Kempennet gant Christian Souchon
|
1. Tostait holl, Bretoned, da gleved ur gentel: |
6. Da baeañ c'hoazh e-nevez
obidoù d'ar person, Evel ma'z eo ar c'hustum, kement-se zo gwirion! Reiñ o c'hest d'ar veleien, aluzenn d'ar beorien, Hag, evit na faziint ket, gwir d'e zervichourien. 7. Al labourer, goude-se, a vezo tamallet Gant an dud eus al lezenn e vezo pizh skarzhet. Eus e nebeud a vadoù e vezo dibourc'het Hag, e zanvez o vont kuit, n'eus ger da lavared. 8. Ha mar c'hoarv' dezhañ kontañ e arc'hant a-wechoù, Arc'hant e-neus dastumet gant kement a boanioù, C'hoarzhin a ra ar gêriz oc'h hualañ anezhañ. Ha, mar geller, e gigner, oc'h ober goap outañ. 9. En diwezh al labourer, baleet lec'h ma karo, A vezo drouk-prezeget, kalz tud e disprizo, Ha koulskoude, ma teufe da zoñjal an dud-mañ Diwar brec'h al labourer 'mañ 'r bed holl o vevañ. 10. Setu hor buhez, siwazh, hor buhez kriz-meurbet! Hor stad a zo truezus, hor steredenn kalet. Hor stad zo poanius-meurbet, paouez na deiz na noz! Renomp-hi a galon vat da vont d'ar Baradoz! |
|
P.75 Al Labourerien (1) Selaouit holl hag e klefet ur gentel A zo graet a-nevez war buhez al labourer Ur stad a zo poanius, -n'do-deus ket kalz a poz-: Neb a gra gant pasiañted a c'houno baradoz. (2) Ul labourer en em ekspoz d'an amzer, Kerkoulz d'ar yenenn evel pa vez an dommder Pa vez erc'h, skorn, kazarc'h, grizilh, kurun, glav, avel, Baleit hag e kafot atav en e bark al labourer. (3) Al labourer a zo gwisket digant lien. Ne vez ker brav bemdeiz evel m'ar vourc'hizien E habit zo truilhennek, gant an douar labezet. Kalz a dud a rank he gavout a grañch ouzh he weled. P.76 (4) Diferañs a zo etre koñdu ar vourc'hizien Hag an hini a ra lod demeus al labourerien. Ar re-se o-deus kig ha pesked, bara gwenn, soubenn vat bepred, Hag al labourer tammoù yod, bara sec'h, dour bervet. (a) Ul labourer, baleet e-lec'h ma karo A-vezo kaketet kalz dud hen disprigo Koulskoude kemend zo er bed mar karent dont da zoñjañ. Eo diwar goust ul labourer ema bed holl o vevañ. (5) Da c'hentañ poent e rañko al labourer Paeañ tailh d'ar roue bep bloaz en teir pe beder. D'an eil, pa rañko paeañ e vestr, ma na vez prest an arc'hant E vezo foar gant e zañvez, houmañ eo 'n nec'hamant! (6) D'an drede a rank paeañ an deog d'ar person Evel maz'eo ar c'hustum, kement-se zo rezon, Ha reiñ o c'hest d'ar veleien, an aluzenn d'ar beorien Hag evit na faziint ket, ar gwir d'ar zervijourien. (b) D'ar bevare, pa zimezer ar vugale E ranker o argoulouiñ, an dañvez a izel neuze. Ha mar be rustr ar mibien-gaer, antronoz goude eurediñ Ma na ve prest an argouloù, e pilint evel bleizi. P.81 (c) D'ar bemped poent e ranko lakaad evezh Da ziwall euz an tan da gregiñ 'n e zañvez. Hennez a zo un élémañ pa zo ur wech elumet A laka kalz da vont d'ar bazh ha memez da glask o boued. (7) Al labourer ouzhpenn a vezo tamallet Gant an dud a lezenn a vezo piz skarzhet Eus e nebeud a mad a vezo dizonet. Hag e zañvez o vont, n'e-deus ger da lavared. (8) En dra ma ema o koñtañ e arc'hant, (7.1) Ul labourer c'hoazh a vezo kaketet Mignoned ' c'hoarzint dezhañ. Ma c'hallent e gignad e raent, hag ober goap euzañ. (d) Ar c'hwec'hved eo al laeron gant o ardoù A biñs al labourer hag a fouilh e c'hodelloù Ha pa hell atrap ar yalc'h, netra gantañ na lezer. Setu penaos, goude e holl boan, ez a madoù al labourer. P.292 Pederved poan (e) An hini zoñj prosesiñ rank kavoud yalc'had bras Da zistro hi bui... Na neus grefier na prokurer na noter na serjañt Kement refe un taol pluenn heb kavoud forzh arc'hant. |
P.75 Les laboureurs (1) Ecoutez tous et vous entendrez une leçon Faite nouvellement sur la vie du laboureur Un état qui est pénible, -ils n'ont guère de repos- Qui l'exerce avec patience gagnera le paradis. (2) Le laboureur s'expose aux intempéries, Aussi bien à la froidure qu'à la chaleur Qu'il y ait neige, givre, grêle, grésil, tonnerre, pluie, vent, Promenez-vous et vous trouverez au champ toujours le laboureur. (3) Le laboureur est vêtu de toile. Il n'est pas aussi beau tous les jours que ne le sont les citadins Son habit ce sont des guenilles salies par la terre. Beeaucoup de ceux à qui il est indispensable crachent en le voyant. P.76 (4) Il y a de la différence entre le mode de vie des citadins Et celui d'une foule de laboureurs. Les premiers ont viande, poisson, pain blanc, de la soupe toujours bonne. Et le laboureur des grumeaux de bouillie, du pain sec, de l'eau bouillie. (a) Un laboureur, où qu'il aille, peu importe, Sera moqué, beaucoup le mépriseront. Cependant si tous ceux qui sont au monde voulaient y songer. C'est aux dépens du laboureur que vit le monde entier (5) En premier lieu, le laboureur devra Payer la taille au roi trois ou quatre fois l'an. En second, il devra payer son propriétaire. Si l'argent n'est pas prêt, On vendra à vil prix son bien, en voilà du souci! (6) En troisième, il devra payer la dîme au recteur Comme c'est la coutume, et c'est le bon sens, Et donner aux quêtes des prêtres, et l'aumone aux pauvres Et pour qu'ils ne commettent de faute, leurs gages aux serviteurs. (b) En quatrième, quand on marie les enfants, On doit les doter et l'on voit diminuer ses biens. Et si les gendres sont des rustres, le lendemain du mariage Si la dot n'est pas prête, ils le battront comme des loups. P.81 (c) En cinquième lieu, il devra faire attention A ce que le feu ne prenne pas à sa propriété. C'est là un élément qui, une fois allumé, En réduit plus d'un à la banqueroute et même à la mendicité. (7) Le laboureur, si en outre on lui fait un procès, Sera complètement ruiné par les hommes de loi. De son peu de bien, il sera sevré. Et si ses biens s'en vont, il n'a rien à dire. (7.1) De plus, le laboureur est la risée de tous (8) Tant qu'il aura de l'argent à compter, Ses amis lui feront risette. S'ils peuvent l'écorcher, ils le feront en se moquant de lui. (d) En sixième, ce sont les volrurs et leurs arts Qui pincent le laboureur et lui font les poches Et s'ils peuvent attrapper la bourse, on ne lui laisse rien. Et voilà comment, malgré ses efforts, s'en vont les biens du laboureur. P.292 Quatrième peine (e) Celui qui songe à faire un procès doit avoir une large bourse Pour rémunérer... Il n'est pas de greffier, de procureur, de notaire, de sergent Qui n'écrive un trait de plume, sans obtenir beaucoup d'argent. |
P.75 The ploughmen (1) Listen all, and you'll hear a lecture Recently made about the ploughmen's life A painful trade, - much rest they have not -: Whoever practises it patiently will go to paradise . (2) A ploughman is exposed to the bad weather, Be it icy cold or scorching heat. By snow, freeze, hail thick or fine, thunder, rain or gale, Go out and you always will find him in his field bent on his work. (3) A ploughman's clothes are mostly of linen. He doesn't wear a fine attire every day as a townsman would His garment is mere rags, soiled by earth. Many a man who depends on his work spits out on seeing him. P.76 (4) The difference is big between a townsman's life style And that of many a ploughman. The former has meals of meat or fish and tasty soup, The latter has lumpy porridge, dry bread, boiled water. (a) A ploughman wherever he goes Will be scoffed at and despised by many people. Yet all those who are in this world should know. That without his toil the world would not be spinning round. (5) The first point is that the ploughman Must pay tallage to the king yearly in three or four instalments. The second is that he must pay his landowner: if he lacks the money His goods are sold away at a very law price. How annoying! (6) The third point is that he is tithed even by the parson This is customary, this is reasonable, He must give for the priests' collections, and give alms to the poor And, to keep them out of mischief, pay their wages to his servants. (b) The fourth point: when ploughmen marry their children They get a dowry, and their father's own property shrinks . And if the sons-in-law are louts, if the day after the wedding The dowry is not paid out, they thrash them like beasts. P.81 (c) The fifth point is that they must beware Of fire, lest it could destroy their property. This is an element which, once kindled, Has reduced many a ploughman to rankruptcy or to begging. (7) Further, if a ploughman happens to be sued He will be ruthlessly stripped by men of law He will be soon weaned off his little bit of good. Protest as he may, his property will melt. (8) If he happens to count money of his own, (7.1) The ploughman will be, nevertheless hoaxed. Alleged friends will smile nicely at him, But if they may bleed him white, they will, scoffing at him. (d) The sixth point: crooks and their skills. They pinch them at the shoulder while they rifle their pockets And if they catch the purse in them, nothing is left. This happens to a ploughman's property in spite of all his exertions. P.292 Fourth kind of hardship (e) Whoever intents to go to court must have a deep purse To satisfy the lawyers... No clerk, no attorney, no solicitor, no constable Would make a stroke of the pen, unless you paid in coin of the realm. |
