KENTAŃ MELINER
1. Bretoned, savomp ur gentel
Diwar-benn paotred Breizh-Izel
Deut da glevet, da glevet, gwitibunan
Deut da glevet, da glevet ar c'han.-
2. Paotred Breizh-Izel o deus graet
Ur c'havell koant hag eń treset.
- Deut da glevet, etc.
3. Ur c'havell kaer karn olifant,
Warnań tachoł aour hag arc'hant.
4. Tachoł aour hag arc'hant warnań,
A luskellont gant nec'h bremań.
5. Ha bremań, oc'h e luskellat,
Daeloł ver eus o daoulagad.
6. Daeloł a ver, daeloł c'hwerv :
Neb a zo ennań zo marv
7. Zo marv, zo marv pell zo,
Hag i luskell, o kanań 'to,
8. Hag i luskell, luskell atav,
Kollet ar skiant-vat ganto.
9. Ar skiant-vat o deus kollet ;
Kollet o deus joaioł ar bed.
10. N'eus er bed evit ar Breton
Nemet nec'h ha poanioł kalon ;
11. Nemet nec'h ha poanioł spered
Pa sońj d'an amzer dremenet.
EIL MELINER
12. En amzer gozh, na welec'h ket,
O vale dre-mań laboused
13. kozh-laboused c'hlas ar gwirioł
Sonn o fenn ha bras o c'henou.
14. Ne oa er vro gwirioł nikun,
Na war hoalen, na war vutun.
15. Butun hag hoalen a goust ker,
Na gouste, gwechall, an hanter.
16. Gwechall na welec'h d'an dachenn
O redek ar valtouterien
17. O redek, evel ar c'helien,
Ouzh c'hwezh ar chistr d'ar varrikenn.
18. Gwir a zo war bep barrikenn,
Met war hini ar sonerien.
KENTAŃ PILHAOUER.
19. Na gasec'h ket, amzer gwechall,
Hon tud yaouank d'ar broioł all,
20. D'ar broioł all, - ho ! - da vervel,
Pell, siwazh ! eus a Vreizh-Izel !
KENTAŃ LABOURER.
21. E Breizh-Izel er manerioł
Oa tud vat o tifenn ar vro;
22. Bremań, penn-an-daol, e weler,
Neb a vire saout ar maner,
23. Er maner, pa oa un den paour,
N'hel loskec'h ket pell toull an nor ;
24. An itron vat, o vont d'an arc'h,
Diskarge bleud kerc'h leizh e sac'h ;
25. Boued a roe d'an neb en doa naon,
Ha louzoł d'an neb a oa klańv.
26. Boued na louzoł mui na roer,
Re baour a dec'h ouzh ar maner ;
27. Penn-izel, a dec'h an dud paour,
Gant aon ar c'hi e toull an nor,
28. Gant aon ar c'hi p'ini a lamm
Gant ar c'houer ha gant e vamm.
EIL LABOURER.
29. Ar bloaz oe ma mamm intańvez,
Oe d'am mamm ur gwall vloavezh.
30. Be'z he doa nav a vugale,
Ha n'he doa bara da reiń d'he.
31. An neb en deus, hennezh a rei,
Mont a ran d'e gavout, eme'i ;
32. Da gavout an den divroet :
Doue r'hen dalc'ho e yec'hed !
33. - Yec'hed deoc'h, aotrou an ti-mań,
Deut on amań da c'hout un dra ;
34. Da c'hout hag-eń deoc'h a blijfe
Reiń un tamm boued d'am bugale ;
35.Boued d'am nav a vugaligoł
N'eus-int bet, tri deiz zo, aotrou.-
36. An divroad a respontas
D'am mamm baour kent ha m'he c'hlevas :
37. - Kerzh alese, deus treuz va zi,
Pe me laosko warnout va c'hi.-
38. Gant aon ar c'hi, kuit a eas,
O c'houelań a-hed an hent bras.
39. An intańvez baour a ouele :
- Petra roin-me d'am bugale ?
40. D'am bugale petra roin-me
Pa larint : «mamm, naon am eus-me !»
41. Na wele ket he hent ervat,
Gant an daeloł en he lagad.
42. En hanter-hent pa oe digouet,
An aotrou kont he deus kavet ;
43. Aotrou kont maner Pratuloc'h,
O vont da heizal da Goatloc'h ;
44. O vont da Goatloc'h da heizal,
Hag hen pignet war e varc'h geal.
45. - Va c'hregig vat, din leveret,
Perak 'ta, perak a ouelet ?
46. - Gouelań ran war ma bugale,
N'am eus ket bara da roiń d'he.-
47. - Va c'hregig, n'eo ket ret gouelań -
Dalit argant - it da brenań.-
48. Bennoz Doue d'an aotrou kont !
Seurt-se a zo tud, me respont !
49. Pa vo ret din mont d'ar marv,
Me yei evitań, pa garo.
TREDE LABOURER.
50. Seurt-se zo tud a galon vat,
Pere a glev ouzh a peb stad ;
51. Pere a glev ouzh a bep stad ;
Pere d'an holl dud a zo mat.
PEVARE LABOURER.
52. Zo mat d'al labourerien gaezh,
Ha n'o lakafe ket er-maez ;
53. Er-maez 'vel ar vistri nevez,
Gant c'hoant da greskiń o leve ;
54. O leve ; hep sońjal neb ra,
Er bed all, sur, e nebeuta.
PEMPVET LABOURER.
55. N'eo ket seurt-se lak da werzhań
Gwele ur merour gant e dra.
EIL PILHAOUER.
56. N'eo ket seurt-se a lak paeań
Daou skoed d'ur c'hreg o klask bara
57. Daou skoed evit pezh a beuras
He buoc'h lec'h eas a-holl-viskoazh.
TREDE PILHAOUER.
58. N'eo ket seurt-se 'zifenn sersal ;
Pa eont d'ar c'hoad, i c'halv re all.
C'HWEC'HVET LABOURER.
59. N'eo ket seurt-se nac'hfe un dle ;
Ur skrid, avat, a dalv o le.
60. N'int-o ket klańv gant al lorgnez -
Nemet an dudjentil nevez.
SEIZHVET LABOURER.
61. An dudjentil nevez zo kriz ;
Gwell a oa re gozh da vistri.
62. Re gozh, evito da vout taer,
A gar, a galon, ar c'houer.
63. Hogen re gozh, siwazh d'ar bed !
N'int ket mui ker stank ha ma int bet.
64. Stankoc'h e gaver debrerien
Evit an dud mat d'ar beorien.
TREDE PILHAOUER.
65. Ar beorien a vo paour atav,
Ha re ker atav o debro.
KENTAŃ MELINER.
66. Atav ! koulskoude oe laret.
«Fallań douar ar gwellań ed
67. Ar gwellań ed, pa deuy en-dro
Ar roueoł gozh, da renań 'r vro. »
68. Ar roueoł kozh zo distroet,
An amzer gozh n'en deus ket graet.
69. An amzer gozh na deuy ket mui ;
Trubardet omp, siwazh deomp-ni !
70. Siwazh deomp ! trubardet omp bet !
En douar fall, 'mań fall an ed.
71. Gwasoc'h-gwazh, krisoc'h-kriz ar bed
Diskiant eo neb n'her gwel ket.
72. Diskiant neb eas da grediń
E teuy da c'houlmed ar vrini
73. Da grediń e vleunio biken
Lilioł war gwrizioł raden
74. Neb a eas da grediń a gouez
An aour melen deus beg ar gwez.
75. Deus beg ar gwez na gouez netra,
Nemet an delioł sec'h na ra ;
76. Nemet an delioł sec'h na gouez,
Da ober lec'h d'ar re nevez.
77. Nemet an delioł melen aour,
Da ober gwele d'an dud paour.
78. En em gonfortet, peorien geizh,
Gweleoł pluńv ho po un deiz ;
79. C'hwi po, e-lec'h gwele gwial,
Gwele olifant er bed-all.
EIL MELINER.
80. Savet eo bet ar gentel-mań
Da c'houel Maria, goude koan -,
81. Savet eo bet gant daouzek den,
En ur zańsal war an dachenn:
82. Tri glask pilhoł, seizh had segal,
E valań flour a ra 'n daou all.
- Ha setu graet, setu graet, gwitibunan ;
Ha setu graet, setu graet ar c'han -
Extraits du carnet de collecte N°2 de La Villemarqué
Excerpts from La Villemarqué's 2nd collecting book
CARNET 2: NOTES EN MARGE
p. 41 / 21 [en bas de page]
[A la suite de "Goulennou evit ur plac'h" (demande en mariage):]
"Demander sur le mźme sujet, en Gourin, PICHON, meliner [=meunier] au village de Kerbiket, c'est le mźme qui a chanté au pardon du PORZOU -"
[Cette remarque vise ą l'évidence le "1er meunier" du présent chant. Ces notes non destinées ą źtre publiées sont sans doute sincčres. La création quasi-spontanée de la gwerz décrite dans l'argument qui le précčde dans le Barzhaz (1845) et qui résume les convictions politiques de son éditeur, repose donc sur un fond de vérité!
Pichon est "un maītre meunier qu'on [lui] dit źtre le plus célčbre chanteur de noces des montagnes"]
1. Bretoned, savomp ur gentel,
Diwar-benn paotred Breizh-Izel.
2. Paotred Breizh-Izel o-deus graet
Ur chavell a goad sec'h hag eń treset.
3. Graet hen o-deus a goad rouan,
A goad sec'h, gant tachoł arc'hant.
4. Gant tachoł arc'hant hag eń splann,
Ha gant an nec'h hel luskell bremań :
5. Bremań pa ean d'hel luskellat,
'Ver an daeroł d'eus o daoulagad.
6. O daoulagad a skuilh daeroł:
Hini zo e-barzh zo marv.
[En marge, ą droite, verticalement]
7. Hini zo 'barhz a zo marv;
Hag hel luskellat ' reont atav.
8. Atav a reont d'hel luskellat
Kollet gante o skiant-vat.
9. O skiant-vat o-deus kollet.
Kollet o-deus joaioł ar bed. (p.42)
a. Ar bed a gemer ur stumm fall.
N'eus tra d'eus pezh a oa gwechall; (p.40) [Le monde prend mauvaise tournure / Il n'est plus ce qu'il était jadis
The world takes a bad turn / It's no more what it used to be]
******************** p. 82 (=40/42?]
[Noté aprčs "Paotred Logivi"]
10. N'eus mui er bed d'ar Vretoned
'Met anken ha kańv diremed.
11. Med anken ha keuz o sońjal,
O sońjal dan amzer gwechall.
[Noté aprčs "Aliedik Ar Palafré" et "Le Tailleur" en bas de page]
23. Er maner (gwechall) pa ' zeue un den paour
N'eń losked ket pell tal an no(u)r. (1)
24b. An itron, o gwelout e sac'h,
Hen ' garge a vleud kerc'h-razarc'h
24. An itron vat, o vont d'an arc'h
Diskarge de[zh]an bleud kerc'h leizh e sac'h.
[en marge ą droite verticalement]:
69. Amzer-gwechall ne teuy ket mui;
Trubardet omp, siwazh deomp-ni!
[2 vers réunis par une accolade:]
70-1. C'hoant en-deus bet d'hon trubardiń
69-2 An neb hon lakaas da grediń (2)
69-2 ...a reas deomp
[2 vers réunis par une accolade:]
[70-1] E-lec'h bout disammet, siwazh,
69-2 Sammet omp muioc'h-mui bep bloaz
69-2.. Siwazh elec'h bet disammet
69-2. Siwazh-deomp trubardet omp bet :
71-1. Gwasoc'h-gwazh; krisoc'h-kriz ar bed,
72. Diot an nep a ya da grediń
A yel da goulmed ar vrini!
[en marge ą gauche en bas de page, verticalement, en face:]
73. (2) A gred e teu ar roz biken
Diwar-benn gwrizioł ar raden (al lili) p. 157 / 86
[Noté aprčs "O petra rimp-ni hon daou?"
[vers reliés par une accolade]:
43-1. Maner Pratuloc'h , bennoz Dou,
48-1. Zo Aotrou c'hont an [ ?] o[ ?] Aotrou
[50] A jom e-touez gant hon naon
Hennezh kerkoulz hag an Itron
A reas komfort d'hor galon
50. Klevet a ra den a bep stad
Hennezh zo den a galon vat
51. Kouer paour
Ha d'an holl dud paour e vez mat.
[vers reliés par une accolade]:
63. Mat ivez... yaouank
63-2. Mes dre gwall-chańs ned int ket stank.
64. Stankoc'h, a gaver debrerien
Ha tud seurt-se, mat d'ar beorien .
[en marge ą gauche verticalement]:
65. Hag ar beorien a vo paour atav
Ar re-ker atav o debro.
67. Ar gwellań ed, pa teuy en-dro
Ar roueoł gozh da ren ar vro.
[vers reliés par une accolade]:
66. Atav gwerzoł oa laret
Koulskoude ma klevet laret
66. Amzer da zont, hon-doa klevet,
D'ar fallań douar, ar gwellań ed.
70. Fallań ed, d'ar fallań douar vo/ a vo
'n amzer gwellań pa teuy en-dro. (suite en marge p. 156)
[en marge ą droite verticalement]:
31. Danvez awalc'h en-deus an den,
Danvez a-grenn fell hep [incert.]
A ro lod outi d'ar beorien
54. Barzh ar bed all da nebeutań
Nemet da klevout d'eus a tieienn
52. Mat ema d'al labourerien gaezh ;
N'eo ket eń a lakafe er-maez :
53. N'eo ket eń o lakafe er-maez :
Gant c'hoant da greskiń e zanvez (X) 97
[en marge ą gauche en haut de page, verticalement, entre accolades:]
[73-1.] Ar Vretoned a gav gante
E teu a-ziwar gwriziioł ar raden. (p.97)
(en marge ą droite en haut de page, vertiicalement:)
74-1. Nep a eas da grediń e kouez
74-1. Ar vretoned a gav gante
74-2. An aour melen d'eus beg ar gwez
74-2. A gouezh an aour d'eus beg ar gwez
75 Deuz beg ar gwé na gouezh netra
Nemet an delioł sec'h a ra;
76. Nemet an delioł sec'h a gouezh
Oc'h ober lec'h da re nevez,
77. Nemet an delioł melen aour
Oc'h ober gwele d'an dud paour. (p.128)
[en marge ą droite au centre verticalement:]
68-1. Ar roueoł kozh zo distroet
68-2. An amzer gozh ne-deus ket graet
68-2 An amzer gozh, siwazh, n'eo ket
78. - Pauvres gens, reprenez courage
Des lits de plumes, je présage,
78bis. Deviendront un jour notre lot.
Fini les grabats de tantōt!
79. A nous, plus de ces lits immondes,
Des lits d'ivoire en l'autre-monde!
___________________
80. Ces couplets furent composés
A l'Assomption.aprčs diner,
81. Tout en dansant d'un pas allčgre
Par douze hommes, semeurs de seigle
82. Sans oublier les deux meuniers < p.128
Qui moulurent le grain semé.
En marge ą droite: essaisde rimes.
82bis. (3) Chiffons les uns, les autres seigle,
Quatre fouinent, huit autres sčment
81bis (2) Chant fait par douze compagnons
(1) Sans cesser de danser en rond
81ter.. Douze hommes alors qu'ils dansaient
Huit semeurs et cinq chiffonniers
82 ter. Le seigle il revient aux deux autres
De le moudre, comme l'épeautre.
78. - Deer poor, cheer up, for you shall have
Beds with eider quilts to sleep in.
78bis. Beds with eider quilts to sleep in
Instead of harsh beds of bracken.
79. You shall have in the other world
Wonderful, soft ivory beds!
___________________
80. This song was composed on the eve
Of Assumption Day after dinner,
81. By men who danced on the church field
Twelve men whose trade is to sow rye
82. By twelve who sow rye, as I said < p.128
And two who grind it to make bread.
In the right margin, rhyming attempts.
82 (3) Some gather rags,and some sow rye,
Four gather rags, and eight sow rye.
81 (2) This song it was made by twelve men
(1) As about the church field they danced
81. Twelve men who danced all in a row
Five gather rags and eight rye sow
82. Two others grind rye as I said
And listen, now the song is made.
78. - Tud paour-kaezh en em gonfortit !
Gweleoł pluńv un deiz e kavfet
78bis. War pluńv blod un deiz a gouskfemp
Ni gollfemp hor gweleoł gwial
79. Ni 'r-bo elec'h gweleoł gwial,
Gweleoł olifant er bed-all.
___________________
80. Savet 'ma bet ar gentel-mań
Da gouel Maria goude koan.
81. Savet eo bet en ur zańsal,
Gant daouzek den hag ' had segal
82. Gant daouzek den hag a had segal p 128
Ha gant daou den-all, re a val.
En marge ą droite: essais de rimes
82bis. (3) Darn glask pilhaoł, darn had segal
Pevar ' glask pilhaoł, eizh ' had segal
;
81bis. (2) Savet eo bet gant daouzek den
(1) En ur zańsal war an dachenn :
81ter. Gant daouzek den, en ur zańsal
Pemp glask pilhaou, eizh had segal,
82ter. Segal a val an daou zen all.
An daou all anezho hen val.
41. Ne wele ket he hent ervat,
Gant ann daeroł d'eus he lagad.
42. Gant an hent-penn hi eo aet
Un denjentil he-deus kavet...
[La veuve rencontre, non pas le comte de Pratuloh,
mais le diable qui lui conseille de sacrifier un de ses enfants
et de le donner en pāture aux autres!
The widow meets, not the Count de Pratuloh, but the devil who advises her to sacrifice one of her kids and to feed him to the others!]
[Perpendiculairement au texte principal]
40. D'am bugale petra rin-me
Pa larint d'in "naon am-eus me !"
[Dans cette version, c'est la sainte Vierge qui sauve la situation. / In this version, it is the Blessed Virgin who saves the situation.]