An naer wiber

La vipère

The adder

Texte recueilli par Jean-Marie de Penguern (1807 - 1856)

Manuscrit coté N.91 à la Bibliothèque Nationale
Publié par Dastum dans "Dastumad Penwern" en 1983, page 312



Mélodie
Air publié dans "Musiques bretonnes" par Maurice Duhamel
recueilli auprès de Maryvonne Bouillonnec de Tréguier

Arrangement par Christian Souchon (c) 2008

Source: le site de M.Quentel, "Son ha ton" (voir "Liens")
PENGUERN TRANSCRIT KLT
AN NAER WIBER [1]

Teir noz zo na kouskiz banac'h
Na kennebeud na rin fenoz,

Nag o selaou un naer wiber
O kanañ war bord ar rinvier

Ha 'ma 'lavar dre he c'hwiban:
- Na grit promesa 'med unañ!

An hini ray pe zaou pe dri
A yel d'an ifern da leskiñ.

An hini ray tri pe bevar
A vo daonet perpetual,

A vo deus Doue distak-krenn,
Evel ur brank deus ur wezenn.

**********
Un noz o tont deus ul leur nevez,
M'am-boa graet seizh promesa.

Echu an eizhved kent an deiz
Touet d'an eil 'vel d'an egile.

Seizh promesa am-boa graet
A-benn an deiz echue an eizhved.

A-benn echue an eizhved O:
Yann Gorniek a oa em c'henoù.

**********
Penn-herez Ar Gwern a lare
E-barzh ar ger pa errue:

- Pajik, emezhi, va faj bihan,
C'hwi zo dilijant ha buan.

Dibrit-c'hwi din va inkane
Evit ma'z in da Wengamp fete.

Nag evit ma'z in da Wengamp
Da choaz un diamant arc'hant.-

Pa oa gant an hent o voned
Ur c'havalier yaouank he-deus rankontret.

- Merc'hik yaouank, din-me larit,
Pelec'h ez it ha nez'oc'h bet

Pelec'h ez it, ha nez' oc'h bet
Pe 'ma en hoc'h esper moned?

- Nag ez-an du-mañ da Wengamp
Da choaz un diamant arc'hant. -

Ha neuze da choaz ur ruban:
Ganeoc'h, kavalier, zo unan!

- 'Peuz 'med sinañ gant ho kwad.
E vefet din-me evit mat,

'Neus 'med sinañ gant ho penn-duenn
Vefet din-me a virviken. -

Hag hi hag o sinañ dezhañ gant he c'hwad
E vije dezhañ evit mat.

Hag hi hag o sinañ dezhañ gant he fenn-duenn
E vije dezhañ a viken.

- Evit ar c'horf hag ar visaj
E plijit din-me awalc'h
Med ho treid zo 'vel treid ur marc'h.

- Merc'hik yaouank, va ekskuzit:
Va zad ha va mamm n'o-devoa ket,
Na va c'hoarezed kennebeut.

- Diryaou kentañ e vo va eured.
Me o ped, kavalier, da zoned.

- Bijen pedet, pe ne vijen ket,
Penn-herez, erruout a rin 'n hoc'h eured.

- Triwec'h [?] kemener zo em zi
Oc'h ober un abit nevez di,

Ha war-c'hoazh e vezo nav [?]:
Honnezh, kavalier, a vezo brav! -

**********
Penn-herez Ar Wern a lare
E-barzh er ger, paz' arrue:

- Deut ganin, du-mañ d'ar jardin,
D'ober ur bouked louzoù fin!

- Merc'h yaouank, va ekskuzit,
Evit d'ar jardin, me n'ez in ket,

Rag ar jardin zo benniget.
Ha c'hwi ha me, n'eomp-ni ket:

Er jardin zo ul louzaouenn
Zo añv Jezuz war he fenn.

Añv Jezuz zo war he fenn.
Añv Mari war he delienn.

**********
Penn-herez ar Wern a lare
Er ger d'he mamm pa errue

- C'hwi, va mamm, 'poa laret din,
Pa vijen dimeet, eurediñ.

Med, c'hwi, va zad, c'hwi n'ho-poa ket:
Kenkoulz ha me, c'hwi zo daonet!

C'hwi 'poa laret din-me choaz unan 'vesk kant
Na beteg ma choazfen va c'hoant!

Ha bremañ, 'meus choazet unan
Da vont gantañ da greiz an tan! -

**********
Pa 'z eas Penn-herez Ar Wern deus ar ger
E oa brav vel avoultriezher. [2]

Ha dre ma tostae d'an aoter
Ez ae du evel ul Lusifer

Ha dre ma tostae d'an aoter vras
Ez ae du evel ur mortuaj.

Ar beleg yaouank a c'houlene
Deus Penn-herez Ar Wern hag an deiz-se:

- Merc'hig yaouank, din-me larit,
Petra ganeoc'h zo erruet
Rag liv ar pec'hed a zougit?

- Beleg yaouank, ma n'em c'harit
Ar stol em c'herc'henn a lakit

Lakit ar stol em c'herc'henn.
On da kouezhañ er puñs an ifern.

**********
- Dalit, soner, va gwalen ha va chapeled,
Mil boan a reont d'am spered,

Hag it d'ar ger, larit d'am zad
Emañ amañ e skabell troadet mat. -

Seizh lev tro-rond pe war-dro
E oe klevet Penn-herez Ar Wern
O kouezhañ e puñs an ivern.

Transcription KLT: Chr.Souchon (c) 2012
TRADUCTION
LA VIPERE [1]

Cela fait trois nuits que je ne dormis goutte
Et cette nuit je ne dormirai pas d'avantage

En entendant une vipère
Chanter au bord de la rivière

Et elle dit par son sifflement:
"Il n'est de [bonnes] fiançailles qu'une seule fois!.

Quiconque se fiancera deux ou trois fois
Ira brûler en enfer.

Quiconque se fiancera trois ou quatre fois
Sera damné pour toujours.

Il se détachera complètement de Dieu
Comme une branche d'un arbre."

**********
En revenant, une nuit, d'une aire neuve,
Sept fois je m'étais fiancée.

La huitième fois [ce fut] avant le jour,
[Et j'ai] juré à l'un comme à l'autre.

Sept promesses que j'avais faites
Avant le jour j'ai fait la huitième.

Avant le jour j'ai fait la huitième:
Jean le Cornu [était dans] parlait par ma bouche.

**********
L'héritière Le Guern disait
En arrivant chez elle:

- Petit page, dit-elle, mon petit page,
Vous êtes diligent et rapide,

Sellez-moi ma haquenée
Afin que j'aille à Guingamp ce jour.

Oui, afin que j'aille à Guingamp
Choisir un "diamant d'argent".-

Quand elle était en route,
Elle a rencontré un jeune cavalier.

- Dites-moi, jeune fillette,
Où allez-vous, où vous n'êtes pas allée

Où allez-vous, où vous n'êtes pas allée
Mais où vous avez l'espoir d'aller?

- Je m'en vais là-bas, à Guingamp
Acheter un diamant d'argent.

Ensuite, choisir un ruban...
Vous, Cavalier, en avez un!

- Vous n'avez qu'à signer avec votre sang.
Vous serez à moi pour de bon!

Il n'y a qu'à signer avec votre roseau
Vous serez à moi, à jamais. -

Et elle, de lui signer, avec son sang,
Qu'elle sera à lui pour de bon!

Et elle, de lui signer, avec son roseau,
Qu'elle sera à lui pour jamais!

- Pour [ce qui est du] corps et du visage
Vous me plaisez énormément.
Mais vos pieds sont comme ceux d'un cheval!

- Jeune fille, excusez-moi:
Mon père, ma mère n'en avaient pas.
Pas plus que mes soeurs.

- Jeudi prochain, ce sera mon mariage:
Je vous [les?] prie, Cavalier, de venir.

- Que je fusse prié ou que je ne le fusse point,
Héritière, je viendrai [ils viendront?] à votre mariage.

- Il y a dix-huit tailleurs chez moi
En train d'y faire un habit neuf.

Et demain il y en aura [dix-?] neuf:
Cette [robe?]-là, Cavalier, sera belle!-

**********
L'héritière Le Guern disait
En arrivant à la maison:

- Venez avec moi, cavalier, au jardin
Faire un bouquet d'herbes fines!

- Jeune fille, excusez-moi,
Pour ce qui est du jardin, je n'irai pas.

Car le jardin, il est béni.
Et vous et moi, nous n'y irons pas:

Il est une herbe en ce jardin
Où le nom de "Jésus" est inscrit à la tête.

Le nom de "Jésus" à la tête
Le nom de "Marie" sur la feuille.

**********
L'héritière Le Guern disait
A sa mère, quand elle arriva à la maison:

- Vous, ma mère, m'aviez dit,
Quand j'aurais été fiancée, de me marier.

Mais vous, mon père, vous ne l'aviez pas dit:
Autant que moi vous êtes damné.

Vous m'aviez dit d'en choisir un parmi cent:
Jusqu'à ce que j'en [choisisse] trouve un à mon goût [envie].

Et maintenant j'en ai choisi un
Pour aller avec lui en enfer! -

**********
Quand l'héritière Le Guern quitta la maison,
Elle était belle comme une femme adultère! [2]

Quand elle approcha de l'autel,
Elle était noire comme Lucifer.

Au fur et à mesure qu'elle approchait du grand autel
Elle devenait noire comme un faire-part de décès.

Le jeune prêtre demandait
A l'héritière Le Guern, ce jour-là:

- Jeune fille, dites-moi
Que vous est-il arrivé
Que vous portiez la couleur du péché?

- Jeune prêtre, si vous m'aimez,
Passez votre étole à mon cou!

Passez votre étole à mon cou!
Je vais tomber dans le puits de l'enfer.

**********
- Tenez, sonneur, mon anneau et mon chapelet
Ils causent mille maux à mon esprit.

Allez chez moi dire à mon père
Que son escabeau l'attend ici "de pied ferme".

A sept lieues à la ronde ou alentour,
On entendit l'héritière Le Guern
Tomber dans le puits de l'enfer.
TRANSLATION
THE ADDER [1]

For three nights I've not slept a bit
Nor will I tonight

Since I hear an adder
Sing on the river bank;

And it says in its hissing:
- There is but one [real] engagement!

Whoever will get engaged twice or thrice
Shall be sent to burn in Hell.

Whoever gets three or four times
Shall be damned forever.

He will be severed from God
As is the [broken] branch from the tree.

**********
One night, back from a new threshing floor feast,
I had got engaged seven times.

Before daybreak the seventh engagement was made.
I had sworn [faithfulness] each time.

Seven promises I had made.
The eighth was made before daybreak.

The eighth was made before daybreak.
Horned John he spoke though my mouth.

**********
Heiress Le Guern did say
On arriving at home:

- Pageboy, she said, my little page,
You are speedy and prompt.

Go and saddle my charger
For me to ride to Guingamp today.

For me to ride to Guingamp
And choose there a silver ring with a diamond.-

As she was on her way
She encountered a young cavalier.

- Young girl, tell me,
Where are you going where you were not?

Where are you going where you were not
But where you hope to go?

- I am on my way to Guingamp
To choose a diamond ring. -

And then I'll choose a ribbon:
You have one, Cavalier!

- You just have to sign with your blood.
And, truly, you will be mine.

You just have to sign with your reed
You'll belong to me forever -.

And she did sign with her blood
That she would be his truly.

And she did sign with her reed
That she would be his forever.

- As for your body and face
They please me enough,
But your feet are like those of a horse.

- Young girl, excuse me:
Neither my father nor my mother had such feet,
Nor have my sisters in the least.

- Next Thursday, will be my wedding.
I beg you, Cavalier, to come.

- Had I or had I not be asked to come,
Heiress, I would have come to your wedding.

- Eighteen tailors are, in my house,
Busy making there a new gown,

And tomorrow there will be nine [?]:
It will be a fine gown indeed! -

**********
Heiress Le Guern did say
On arriving in her house:

- Come with me, over there, to the garden,
Let us make a bouquet of fine herbs!

- Excuse me, young girl,
As to this garden, I won't go into it,

Since the garden is blessed.
And you and me are not to go there:

In the garden there is a certain herb
With the name "Jesus" on top of it.

The name "Jesus" on top of it
The name "Mary" on its leaf.

**********
Heiress Le Guern did say
To her mother when she came home.

- You, my mother, had told me,
Once I was engaged, to marry.

But you, my father, you did not:
Same as me, you shall be damned!

You kept saying: "Make your choice among a hundred
Till you find one matching your taste!"

And now I have chosen one
I must follow into the fire! -

**********
When heiress Le Guern left her house
She was beautiful, like an adulteress. [2]

When she stalked towards the altar
She became dark, like Lucifer

On kneeling to the high-altar
She was as black as an annoucement of death.

The young priest asked
Heiress Le Guern on that day:

- Young girl, tell me,
What happened to you?
Why do you wear that hue of sin?

- Young priest, if you like me,
Put your stole round my neck,

Put your stole round my neck:
I'm going to fall down the pit of Hell.

**********
- Here are for you, piper, my ring and rosary!
They cause me a thousand pains.

Go to my house and tell my father
A stool in Hell is ready for him. -

Seven leagues all around
They heard the heiress Le Guern
Falling down the well of Hell.



NOTES:

[1] Bien que plus développée que La fille Le Guern, également collectée par de Penguern, la "Vipère" est loin d'en avoir les qualités de style. En particulier, l'intrigue y est assez confuse.

[2] Orthographié "Ur fouldrizer" dans l'original. Je ne suis pas sûr qu'il s'agisse du mot "avoultriezh" ou d'un autre de la même famille tel que "avoultrerez", femme adultère. Cette jolie expression "belle comme l'adultère", qui fait penser à Françoise Sagan (entre autres!), ne laisse pas d'étonner dans un texte si bien-pensant.
[1] Though more elaborate than Heiress Le Guern, also collected by De Penguern, the "Adder" is far from abreast with it, as far as literary style is concerned. In particular, the plot is rather confusing.

[2] Spelled "Ur fouldrizer" in the original. I wonder if it is for "avoultriezh" or another word related to it, like "avoultrerez", adulteress. Anyway, the pretty phrase "as fair as adultery" which reminds of Françoise Sagan's novels (among many others!) is very surprising in this edifying lecture!


Jean-Marie de Penguern (1807 -1856)




Merc'hed yaouank e gwirionez

An Ivern

Retour à "Ar plac'h dimeet gant Satan" du "Barzhaz Breizh"

Taolenn