Ar Bugel Koar

Textes recueillis par Jean-Marie de Penguern (1807 - 1856)

Manuscrit coté N.91 à la Bibliothèque Nationale : Chants populaires de Trégor
Publié par Dastum dans "Dastumad Penwern" en 1983

Mélodie
Chantée par Menguy et Léon de Carhaix
recueillie par Maurice Duhamel:
Identique à la mélodie de "Sainte Hénori", collectée par Luzel
(Empruntée au site de M. Pierre Quentel
Arrangement par Christian Souchon (c) 2008


MANUSCRIT DE PENGUERN
AR BUGUEL KOAR

Ma nije groët Landregueris
Serri clos mad dor ho ilis
N'voa quet badeet er buguel koar
Tal an oter eus golo 'l loar
.
Penarfantan a levere
D'otro Mesgwen eun de a voe :
-Ma kinderv kel, pelec'h out bet ?
De gat a ran kasti meurbet !

-Bet on duman, bars er ru vras
O prenan n'habit satin glas
O prenan n 'habit passamant
D'am feneresik a so coant.

-Ma ouffes ar pes ahon-me
Birviquen satin na dougfe
: Quentoc'h defe 'r pennad korden
Wit he krougan eus eun derwen.

Bed eo o kât eun ali fall
ha groët a so dei' enn anval ;
Groët e so dei' eur buguel koar
Wit ho lemel diwar an douar.

Otro Mesguen pa neus clevet
Ractal d'er guer so distroet
- Roit, ma merch, ho alc'hoëou
Wit m'approuvin 'l er gwël deodou.

- Alchoë ma fres a so torret,
Alchoë ma bahut so collet,
Alchoëou dach me na rin quet :
Ma zad, nemeus alchoe ebet.

Otro Mesguen pa neus clevet
N'eun hac'h pennec eo croguet
Ar couff bahut neus digoret
Er buguel koar e neus cavet.

- Ma merc'h Margot, dîme leret
Pîou a neus bet ho quelenet
D'ober er buguel miliguet
Wit ma lemel diwar er bed.

- Eur Corandon a Coat Yeodi
Nevoa roet er buguel di
War ma le moa laret dean
Nije ma noz eured quentan

Teir goëz an de vije tomet
Teir goez an nos vije gromet,
Vîje gromet gant spillo bras,
Ho kalon a sante er hlas.

- Ma merc'h Margot, dîme leret
Pîou hen deus-an bet badeet ?
- Ma zad eur beleguîk yaouank
En neus bet groet er vadeïant.

Da hanter nos, pe diwar dro ,
E badeet en ho hano
Wit hanter (kant) scoet arhant gwen
ha kement ali an aour melen.

- Ma merch Margot, dime leret,
Hano er re neus an dalhet ?
- Hemon ho mevel bianan
Hac ho matezîc brigidan.

Ho mevel, ho matez vian
Paeron ha maeronez dean :
Laret moa ho recompançfen (3)
Pa vijen mest deus ma moyen.

En bek Guindî , tal er mor glas,
War en drezen, kichen er groas,
Krî vije ar galon na vouelje
Er benneres pana voëlje.

E voëlet pennerès Mesguen
Er fang o kerset dîerc'hen,
Eur rochet soufr en he c'herc'hen
Er buguel koar war he barlen.

Er boureo krog en he c'hasel
Hi d(i)erc'hen a discabel
A hent da devi aneï
Hac hi re ya(ou)ank da dimêi.

TRANSCRIPTION KLT
AR BUGEL KOAR

Mar dije graet Landregeriz
Serriñ kloz mad dor o iliz
N'oa ket badezet ar bugel koar
Tal an oter euzh goulou 'l loar!

Pennfeunteun a lavare
D'Aotrou Mêzgwenn un deiz a oe:
- Va kenderv kaezh, pelec'h out bet?
Ez gaout a ran kastiz meurbet!

- Bet on du-mañ, 'barzh ar ru vras
O prenañ n'habit satin glas
, O prenañ n'habit pasamant
D'am fenn-hêrezik a zo koant.

- Ma oufez ar pezh ouzon-me
Birviken satin na dougfe.
Kentoc'h defe 'r pennad kordenn
Vit he krougañ eus un derwen.

Bet eo o kaout un ali fall
Ha graet a zo de'i un an'val,
Graet a zo de'i ur bugel koar
Vit ho lemmel diwar an douar.

Aotrou Mêzgwenn pa 'n'eus klevet
Raktal d'ar gêr zo distroet.
- Roit, va merc'h, ho alc'hwezoù
Vit m'aprouviñ ar gwall deodoù.

- Alc'hwez va fres a zo torret.
Alc'hwez va bahut zo kollet,
Alc'hwezoù deoc'h me na rin ket:
Va zad, n'am-eus alc'hwez ebed. -

Aotroù Mêzgwenn pa 'neus klevet
E 'n hac'h bennak eo kroget
Ar koufr-bahut 'neus digoret
Ar bugel koar e-neus kavet.

- Va merc'h Margod, din-me larit
Piv e-neus bet ho kelennet
D'ober ar bugel miliget
Vit va lemel diwar ar bed.

-Ur Kornandon a Koad Yeodiñ
-'nevoa roet ar bugel din
War va le 'm-boa laret dezhan
'nije va noz eured kentañ.

Teir gwech en deiz vije tommet
Teir gwech en noz vije gromet
Vije gromet gant silhoù braz
Ho kalon a sente ar c'hlaz.

- Va merc'h Margod, din-me larit,
Piv e-neus hen bet badezet?
-Va zad, ur belegik yaouank
E-neus bet graet ar vadeziant.

Da hanter-noz, pe diwar dro,
Eo badezet en ho anv,
Vit hanter-hant skoed arc'hant gwenn
Ha kemend-all en aour melen.

-Va merc'h Margod, din-me larit,
Anv ar re 'neus hen dalc'het?
- Hemañ ho mevel bihanañ
Hag ho matezig Brigidan.

Ho mevel, ho matez vihan
Paeron ha maeronez dezhan:
Laret 'm-boa o rekompansfen
Pa vijen mestr d'eus va moyen.

En Beg Gindi, tal ar mor bras
War an drêzenn 'kichen ar groaz
Kriz vije'r galon na ouelje.
Ar benn-hêrez pan a welje.

O gweled penn-hêrez Mêsgwenn
Er fank o kerzhout diarc'hen
Ur roched soufr en he c'herc'hen,
Ur bugel koar war he barlenn.

Ar boureo krog en he c'hazel.
Hi diarc'hen ha diskabell
A-hend da deviñ anezhi
Hag hi re yaouank da dimeziñ.
TRADUCTION
L'ENFANT DE CIRE


Si les habitants de Tréguier
Avaient fermé l'huis de leur église à clé,
L'enfant de cire n'eût été baptisé
Devant l'autel au clair de lune.

Pennfeunteun disait
Au seigneur de Mesguen, un beau jour:
- Mon cher cousin, où étais-tu passé?
Je trouve que tu as bien maigri!

- J'étais là-bas, dans la grand rue
Acheter un habit de satin bleu
Acheter un habit orné de passements
Pour mon héritière qui est si gentille.

- Si tu savais ce que moi je sais,
Jamais de satin elle ne porterait.
Mais bien plutôt le bout d'une corde
Pour la pendre à un chêne.

Elle a dû trouver un mauvais conseiller
Qui lui a fabriqué un être animé,
Qui lui a fabriqué un enfant de cire
Pour vous envoyer dans l'autre monde. -

Le seigneur Mesguen, entendant cela,
Est rentré chez lui aussitôt.
- Donnez-moi, ma fille, vos clés,
Pour confondre les mauvaises langues.

-La clé de mon armoire est cassée.
La clé de mon bahut est perdue.
De clés je ne vous en donnerai pas,
Mon père, parce que je n'en ai pas. -

Le seigneur Mesguen entendant cela,
A saisi la première hache venue.
Il a ouvert le coffre-bahut
Et y a trouvé l'enfant de cire.

- Ma fille Margot, dites-moi,
Qui donc vous a enseigné
L'art de faire cet enfant maudit
Pour m'expédier hors de ce monde?

- Un lutin du bois du Jaudy
M'avait donné cet enfant
Contre le serment que je lui fis
Qu'il aurait ma première nuit de noce.

Trois fois par jour je le chauffais.
Trois fois par nuit je le piquais.
Le piquais avec de grandes épingles.
Votre coeur ressentait une crampe.

Ma fille Margot, dites-moi donc.
Qui donc l'avait baptisé?
- Mon père, un jeune petit prêtre
A célébré le baptême,

A minuit , ou peu s'en faut.
Il est baptisé de votre nom.
Pour cinq cents écus d'argent blanc
Et autant en or jaune.

- Ma fille Margot, dites-moi donc
Qui alors le tint sur les fonts.
- C'était votre valet Le Bihan
Et votre servante Brigitte.

Votre valet, votre petite servante
Sont le parrain et la marraine de l'enfant:
J'avais dit que je les récompenserais
Quand je serais maîtresse de mes biens.

A la pointe du Guindy, face à l'océan
Sur la plage, près du calvaire,
Cruel celui qui n'eût pleuré.
En voyant l'héritière.

En voyant l'héritière de Mesguen
Marcher nus pieds dans la boue,
Une chemise enduite de soufre à son cou
Un enfant de cire dans son giron.

Le bourreau l'a saisie sous les bras,
Pieds nus et tête nue,
Afin qu'elle soit brûlée
Elle qui était trop jeune pour se marier.





English Translation
The Wax Child

If in Tréguier they would have cared
To keep their church door well closed :
Never had a wax child been baptized
In front of the altar in the moon light.

Pennfeunteun said
To Lord Mesguen one day:
- My dear cousin, where have you been?
That you are all skin and bones!

- I was down there in the main street
Where I've bought a blue satin dress
I've bought a dress with braided seams
For my sole heiress, the fair girl

- If you knew what I know,
Never would she wear blue satin.
Rather a noose she would wear
To be hanged on an oak tree.

She has found a bad adviser
Who made for her an "animal":
He made for her a child of wax
To take you away from this earth. -

The Lord Mesguen when he heard it
Went back home at once.
- Give me, my daughter, your keys
That I may confound slanderous tongues.
- The key for my press is broken.
The key for my chess is mislaid.
None of my keys I can give you
Since I have no one left. -

The lord Mesguen, hearing that
Used the first axe he got hold of
And broke open the sideboard-chest
And found the wax child in it.

- My daughter Maggie, tell me
Who has taught you
How to make this accursed child
Devised to remove me from this world?

- A sprite in the Jaudy wood
Gave me that child
Against the oath I have taken
That he would have my first wedding night.

Three times a day I would heat it.
Three times a night I would pierce it.
I would pierce it with long needles
Causing your heart to feel a cramp.

- My daughter Maggie, tell me,
Who has baptized it?
- Father, it was a young priest
Who did the christening.

At midnight or thereabouts
It was christened in your name
Against five hundred crowns of blank silver
And the same amount in yellow gold.

- My daughter Maggie, tell me,
The names of those who held it over the font.
There was your manservant Le Bihan
And your little maid Brigit.

Your manservant, your little maid
Stood godfather and godmother
I had told them I would reward them
As soon as I would be possessed of my inheritance.

On Guindy Point, on the sea shore
On the beach, near the crucifix,
Cruel-hearted would have been
Whoever had seen the heiress and not cried.

Had seen the heiress of Mesguen
When she waded barefooted in the mud,
Was clad in a shift daubed with sulphur,
When a wax child was laid on her lap.

The executioner took her under the arms,
Bareheaded and barefooted,
In order to burn her at the stake
Who was too young to be married.


Jean-Marie de Penguern (1807 -1856)



Ar bugel koar 1ère version Luzel
Ar bugel koar 2ème version Luzel
Retour aux "Séries" du "Barzhaz Breizh"

Taolenn