Ann Aotro Nann

Version recueillie par François-Marie Luzel
auprès de sa mère, Rosalie Le Gac à Keramborgne en 1848
Publiée dans "Gwerzioù Breizh-Izel" en 1868

Mélodie
Musique recueillie par Maurice Duhamel,
chantée par Marie-Jeanne Le Bail à Port-Blanc

Arrangement Christian Souchon (c) 2008
Source: le site de M.Quentel, "Son ha ton" (voir "Liens")
VERSION "GWERZIOU BREIZ IZEL"

I
Ann aotro Nann hag he briet
Iaouankik flamm 'zo dimezet;

Iaouankik flamm int dimezet,
Un' daouzek vloas, un-all trizek:

Iaouankik flamm int dimezet,
Iaouankik flamm dispartiet.

II
Ann aotro ar c'hont a lare
Na d'he briet, un deiz a oë:

- Brema pa 'z oc'h gwillioudet,
Petra 'c'hoantaët, ma friet ?

Un tam kefelek, un tam iar,
Pe c'hoas un tamik kig glujar?

- Un tam kefelek, mar karet,
Penamed ho poan, ma friet.-

'N aotrou ar c'hont, p'hen euz klewet,
En he fuzul a zo kroget;

En he fuzul ez e kroget,
Da chaseal d'ar c'hoad eo et.

Ebars ar c'hoad p'e digwezet,












Ur gornandonez 'n euz kavet:










-Deiz-mad d'ac'h-c'hui, aotro ar c'hont,
Me 'zo pell-zo 'klask ho rankontr;

Brema, p'am euz ho rankontret,
Ma eureuji a vezo red;

Pe ma eureuji promptamant,
Pe reï d'in ma buset arc'hant [2];

Pe c'hoas merwell endann tri de,
Pe chomm seiz vloas war ho kwele;

Pe chomm seiz vloas war ho kwele,
Ha merwel neuze koulsgoude !

- 'Wit ho eureuji na rinn ket,
Me 'zo dimet hag eureujet;

Me 'zo dimet hag eureujet,
Bet eur mab bihan d'am friet

Gwell ganin merwell 'dann tri de,
'Wit chomm seiz vloas war ma gwele;

'Wit chomm seiz vloas war ma gwele,
Ha merwel neuze koulsgoude!-

III
'N Aotro ar c'hont a lavare
D'he vamm, er ger pa arrue;

-Ma mammik gret ma gwele eaz
Rag me 'm euz bet ur gwall-devez;

O chaseal er c'hoad 'z on bet
'R gornandonez am euz kavet;

'R gornandonez am euz kavet, [1]
Ha vel-henn d'in deuz-hi laret: -

Pe hi eureuji promptamant,
Pe rei d'ei hi buset arc'hant; [2]

Pe c'hoas merwell endann tri de,
Pe chomm seiz vloas war ma gwele;

Pe chomm seiz vloas war ma gwele,
Ha merwel neuze koulsgoude.

Me vezo maro 'benn tri de,
Hag 'vo beziet ar beware.

Ma mammik paour, mar am c'haret,
N'anzavet ket euz ma friet,

N'anzavet ket euz ma friet,
Ken a vo bet purifiet.

IV
Ar gontez iaouank 'c'houlenne
Euz hi mamm-gaër, un deiz a oe:

-Petra 'newez 'zo en ti-ma,
Me gleo 'r mewelienn o oela ?-

- Gwella marc'h 'oa er marchosi
'Zo bet debret gant ar bleizhi.-

- Laret d'ez-he na oelfont ket,
Me denno akord ma friet. -

Ar gontez iaouank 'c'houlenne,
Euz hi mitijenn en de-se:

-Perag m'eo dibrenn ho koeffou,
N'eo ket en defaot a spilhou,

Euz ar foar vraz a Landreger
Digasset 'm boa d'ac'h peb a viller ?-

-Ur paour a oa ama lojet,
Hag a zo en noz-ma marwet;

Hag a zo en noz-ma marwet,
Dougenn he ganvo 'zo dleet.-

Ar gontez iaouank 'choulenne
Euz hi mamm-gaër c'hoas en de-se:

- Petra 'zo newez en ti-ma,
Me gleo beleïenn o kana?

- Ur paour aman 'oa repuet,
Hag a zo en noz-ma marwet;

Hag a zo en noz-ma marwet,
Hen bezia brema vezo red.

-Lavaret d'ez-he kana ge,
Me'm euz arc'hant, hag a rei d'e.-

Ar gontez iaouank 'c'houlenne
Euz hi mamm-gaër, c'hoas en de-se:

-Pe-lec'h e manet ma friet,
Na deu ket pelloc'h d'am gwelet;

Na deu ket pelloc'h d'am gwelet,
Ha kustum ez oa da donet.

- Terrubl, ma merc'h, e ho klewet;
Ha c'hui n'oc'h ket purifiet.-

Ar gontez iaouank 'c'houlenne
Euz hi mamm-gaër, c'hoas en de-se:

- Pe dillad a wiskinn brema,
'Wit monet da burifia?

Un habit gwenn, pe ma broget, [3]
Ma c'hotillonenn violet?

- Un habit dû, euz ar gaera,
Ma merc'h wit mont d' burifia.-

Ar gontez iaouank a lare
En hi skabell pa zaouline:

-Petra 'zo newez c'hoarveset,
P'eo ma skabell en du gwisket?

P'eo ma skabell en du gwisket,
'M euz aoun e maro ma friet !

- Nac'h pelloc'h ouzoc'h n'hellan ket,
Aze eo beziet ho priet !-

- Dalet, mam-gaër, ma alc'houeou,
Lakit-ewez euz ar madou;

Lakit ober er-vad d'am mab,
Me chommo ama gant he dad ! -
VERSION "BARZHAZ BREIZH"


1. An Aotrou Nann hag e bried;
Yaouankig flamm oent dimezet,
Yaouankig flamm dispartiet!.

2. An Itron he-deuz ganet deoc'h
Daou vugel ker kaer hag an erc'h;
Unan zo paotr, an all zo merc'h.



3. Petra c'houl ho kalon a-vad,
P'ez eus ganet ur mab d'e dad?
Lavarit, m'her rei deoc'h timad!



4. Kig kefeleg a stank a diaz,
Pe kig karo ar forest c'hlaz?

5. Kig karo eo a garfen mad;
Hogen poan a vo mond d'ar c'hoad!

6. An Aotrou Nann pa e c'hlevaz,
En e c'hoaf dero a grogaz.

7. Ha war e varc'h du a lammas
Ha d'ar forest c'hlas ez eas

8. War lez ar c'hoad pa oa digouet
Un heizez wenn e-deus gwelet

9. Hag eñ mont buan war he zro
Ken grene 'n douar dindano

10. Hag eñ mont war e lerc'h raktal
Ken rede an dour diouzh e dal

11. Ha diouzh e varc'h a bep kostez
Ken a zeuas an abardaez

12. Ken a gavas ur wazh vihan
E-kichen ti ur Gorrigan

13. Ha tro-war-dro un dachenn flour
Hag eñ da ziskenn d'evañ dour

14. Ar Gorrig oa tal e feunteun
O kribañ he blev hir melen

15. Hag o c'hribe gant ur grib aour
('N itronezed-se n'int ket paour)

16. "Penaos out-te ken dievezh
Da zont da strafuilhañ va gwez ?

17. Dimeziñ din bremañ 'refet








Pe e-pad seizh vloaz e sec'hfet
Pe a-benn tri deiz e varvfet

18. - Dimeziñ deoc'h me na rin ket
Rak ur bloaz zo on dimezet

19. Da zisec'hiñ na chomin ket
Na benn tri deiz na varvin ket

20. Na varvin ket a-benn tri deiz
Nemet pa vezo youl Doue

21. Met gwell eo din mervel bremañ
'Get dimeziñ d'ur Gorrigan !"





22. Va mammig kaezh, ma am c'haret,
Aozet va gwele ma n'eo ket
Gant ar c'hleñved ez on dalc'het

23. Na livirit tra d'am fried
A-benn tri deiz e vin beziet
Gant ur Gorrigan on bet skoet"

24. Hag a-benn tri devezh goude
Ar c'hwreg yaouank a c'houlenne :


















25. "Livirit din-me, va mamm-gaer,
Ha perak e son ar c'hleier ?

26. Perak e kan ar veleien
War al leur-zi, gwisket e gwenn ?
















27. - En noz-mañ mervel he deus graet
Ur paour kaezh hor boa kemeret






















28. - Va mamm-gaer din-me leveret
Va Aotrou Nann pelec'h eo aet ?

29. - E kêr, va merc'hig, ez eo aet
E-berr e teuio d'ho kwelet










30. - Va mamm-gaer geazh, livirit din,
Ruz pe c'hlas d'an iliz ez in ?

31. - Va merc'hig, deut eo ar c'hiz
Da vont gwisket du d'an iliz"

32. Pazenn ar vered pa dreuzas
Bez he fried paour a welas

33. "Pere hon dud-ni zo marvet
Pa'z eo hon douar-ni fresket ?




34. - Siwazh ! va merc'h, n'hallan nac'h mui :
Ho pried paour a zo enni !"




35. War he daoulin en em strinkas
Ha biken goude na savas

TRADUCTION de la version "GUERZIOU"

I
Sire Nann et son épousée
Bien jeunes furent mariés;

Bien jeunes mariés, vraiment.
L'un à douze et l'autre à treize ans.

Bien jeunes furent mariés,
Bien jeunes furent séparés.

II
Monsieur le comte demandait
A sa femme, un jour (qu'il était) :

- Puisque vous êtes accouchée,
Que désirez-vous, mon épouse?

De la bécasse ou du poulet
Ou bien de la chair de perdrix?

- De la bécasse, si vous voulez,
Mais ne vous mettez pas en peine, mon époux. -

Monsieur le comte, entendant cela,
A saisi son fusil;

Il a saisi son fusil
Et il s'en fut au bois chasser.

Dans le bois quand il arriva












Il y trouva une "kornandonesse":










- Bonjour, Monsieur le Comte,
Il y a longtemps que je voulais vous rencontrer.

Maintenant que je vous ai rencontré,
Il faut que vous m'épousiez.

Que m'épousiez promptement,
Ou me donniez mon poids d'argent; [2]

Ou encore mourriez dans trois jours
Ou demeuriez sept ans sur votre lit;

Ou demeuriez sept ans sur votre lit
Pour mourir après, cependant!

- Je ne vous épouserai pas,
Je suis fiancé et marié;

Je suis fiancé et marié
Ma femme vient d'avoir un fils.

J'aime mieux mourir dans trois jours
Que rester sept ans sur mon lit;

Que rester sept ans sur mon lit
Et mourir cependant après. -

III
Le seigneur comte disait
A sa mère en arrivant chez lui:

- Ma mère préparez mon lit
Car j'ai eu une rude journée.

J'étais à chasser dans le bois
Et j'ai rencontré la "kornandonesse". [1]

J'ai rencontré la "kornandonesse"
Et voilà ce qu'elle m'a dit:

-Ou de l'épouser promptement
Ou de lui donner son poids d'argent; [2]

Ou encore de mourir dans trois jours
Ou de demeurer sept ans sur mon lit.

Ou de demeurer sept ans sur mon lit,
Et de mourir après cependant.

Je serai mort dans trois jours
Et enterré le quatrième.

Ma pauvre mère, si vous m'aimez
Ne l'avouez pas à ma femme,

Ne l'avouez pas à ma femme
Avant qu'elle ait été purifiée. -

IV
La jeune comtesse demandait
A sa belle mère un jour (qui était):

- Que se passe-t-il en cette maison
Pour que les valets pleurent ainsi?

- Le meilleur cheval de l'écurie
A été dévoré par les loups.

-Dites-leur de ne point pleurer
Mon époux me donnera l'accord. -

La jeune comtesse demandait
A ses servantes ce jour-là.

- Pourquoi vos coiffes sont-elles défaites,
Ce ne sont pas les épingles qui manquent,

De la grande foire de Tréguier
J'en avais rapporté pour chacune un millier?

- Un pauvre que nous avions logé
Qui cette nuit est décédé.

Et qui est mort cette nuit
On doit mener son deuil. -

La jeune comtesse demandait
Encore à sa belle-mère ce jour-là:

Que se passe-t-il en cette maison,
J'entends les prêtres qui chantent?

- Un pauvre, on l'avait recueilli
Mais il est mort pendant la nuit.

Mais il est mort pendant la nuit.
Il faut l'enterrer aujourd'hui.

- Dites-leur de chanter plus gai.
S'il leur faut de l'argent, j'en ai. -

La jeune comtesse demandait
A sa belle mère encore, ce jour-là:

- Où et donc allé mon mari
Qui ne vient plus me voir depuis longtemps;

Qui ne vient plus me voir depuis longtemps
Lui qui avait coutume de venir?

- C'est effrayant, ma fille, de vous entendre:
Vous qui n'avez pas encore été purifiée. -

La jeune comtesse demandait
A sa belle mère encore, ce jour-là:

- Quel vêtement revêtirai-je à présent
Pour aller à la purification?

Un habit blanc, ou mon habit brodé, [3]
Ou mon cotillon violet?

- Un habit noir sera le mieux,
Ma fille, pour être purifiée. -

La jeune comtesse disait
En s'agenouillant sur son prie-Dieu:

- Que s'est-il passé de nouveau
Pour que mon prie-Dieu soit tendu de noir?

Pour que mon prie-Dieu soit tendu de noir.
J'ai peur que mon époux soit mort!

- Je ne peux vous le cacher plus longtemps:
Ici est enterré votre époux! -

- Prenez, belle-mère, mes clefs,
Veillez sur les biens.

Faites qu'on s'occupe bien de mon fils.
Moi je vais rester ici avec son père!
Notes:

[1] "Kornandonesse": cf. Les Nains, commentaire "Origine ou parenté galloise?"

[2] Buset arc'hant: Cette proposition n'a rien à voir ici. Elle est peut-être tirée, selon l'hypothèse de Luzel, d'une autre gwerz, telle que celle du "Comte des Chapelles", où l'on propose de racheter un condamné à mort pour son poids d'or.
Cependant il existe une version de la présente ballade, chantée à l'ïle d'Ouessant, dans laquelle la sorcière dit:
- Ro dime ur yalc'had arc'hant/ Pe me as lazo subitamant!
- Arc'hant deoc'h me ne roin ket/ Er ger emaint gant va fried.
(Donne-moi une bourse d'argent ou je te tuerai sur le champ!
- De l'argent à vous je n'en donnerai pas: il est à la maison avec mon épouse!)

[3] "Broget":Luzel indique qu'il ne connaît pas ce mot et dans les "Observations" préliminaires de l'ouvrage, conjecture qu'il pourrait s'agir d'une déformation de "droged", "robe d'enfant", "robe de femme", alors qu'on s'attendrait à une indication de couleur. Svend Grundtvig fait remarquer que "broget" existe en danois et signifie "partiellement coloré". L'écossais "broakit" signifie "noir et blanc". L'islandais "brok" qui signifie "tartan", "tissu partiellement coloré" viendrait du gaélique "breac", bigarré. Ces mots suggèrent une signification plausible du breton "broget". Voir aussi les commentaires à propos du chant scandinave "Ólavur Riddararós".
.
[1] "Kornandoness": cf The Dwarfs, comment "Welsh origin or Welsh kindred?"

[2] Buset arc'hant: This proposition does not belong here. Maybe it is derived from another gwerz, such as "Count des Chapelles", where someone sentenced to death can be redeemed against his weight in silver or gold.
However there is another version of the present ballad, sung on the Island Ushant, in which the witch says:
- Ro dime ur yalc'had arc'hant/ Pe me as lazo subitamant!
- Arc'hant deoc'h me ne roin ket/ Er ger emaint gant va fried.
(Give me a purseful of silver coins or I'll kill you right now!
- Silver to you I shall not give: it is at home with my wife!)

[3] "Broget": Luzel says he does not understand this word and his "Observations", prefixed to the volume, expresses a conjecture that it must have been altered from "droged", "robe d'enfant", "robe de femme", but we evidently want a colour. "Svend Grundtvig remarks that "broget" would make sense in Danish, where it means "party-coloured". Scots "broakit" is "black and white". Icelandic "brok", tartan, party-coloured cloth" is said to be from Gaelic "breac", versicolour. This point to a suitable meaning for Breton "broget". See also comments on Scandinavian song "Ólavur Riddararós".


English Translation of the Lyrics in the Luzel version of the ballad

I
The lord Nann and his wife
Were very young when they married.

Very young they were, indeed:
She was twelve. He was thirteen.

Very young when they married
Very young when they died.

II
The lord Count did say
To his wife one day:

- For having given me a child, my wife
What do you want me to bring you?

Flesh of snipe, flesh of grouse
Or else some flesh of partridge?

I should prefer some flesh of snipe
But for the worry it causes you!

The lord Count, on hearing it
Has seized his gun at once.

He has seized his gun at once
And made for the woods.

When he was in the woods,
He encountered a "korgandoness" (fairy):

- Good day to you, lord Count,
For long I've been longing to meet you.

Since we have met at last,
You must marry me!

You must marry me, and quickly.
Or give me my weight in silver.

Or else die within three days
Or stay in bed for seven years

Or stay in bed for seven years
And yet die afterwards!

- Marry you I certainly won't:
I was betrothed and I have wed.

I was betrothed and I have wed.
My wife has just had a baby.

- I prefer to die in three days
Rather than be lying for seven years in bed,

Rather than be lying for seven years in bed,
And yet die afterwards.

III
The Lord Count said
To his mother when he came home:

- My dear mother, prepare a snug bed for me.
For I had a hard day of it.

When I was hunting in the woods,
I've encountered a "korgandoness".

I've encountered a "kornandoness". [1]
And she has said to me:

Either I marry her, and quickly.
Or I give her her weight in silver.

Or else I die within three days
Or for seven years in bed stay

Or for seven years in bed lie,
And yet, afterwards I must die!

- Be silent, my son, don't cry!
Many are sick and do not die.

I've chosen to die in three days
And be buried on the fourth day.

My dear mother, I entreat you,
All this to my wife don't avow! -

All this to my wife don't avow! -
Before to "cleansing mass" she goes (after childbirth).
III
The young Countess asked
Her mother-in-law, one day:

- What's new in this house?
I hear the men servants cry. -

-The best horse that was in the stable
Was devoured by the wolves.

- Tell them they must stop crying,
I'll make my husband consent (to replace it). -

The young Countess asked
Her maids, that same day:

Why are your headdresses untidy?
Yet there is no lack of needles.

From the great fair in Tréguier
I brought a thousand for each of you.

- A poor that we had put up
During the night he died.

During the night he died.
We must go into mourning for him. -

The young Countess asked
Her mother-in-law that same day again:

What's the matter with this house?
I hear priest who are chanting?

- A poor that had come here to rest
Early this morning was found dead.

Early this morning was found dead.
And he must be buried today.

- Tell them that they may keep singing.
We'll have money and I'll pay them. -

The young Countess asked
Her mother-in-law that same day again:

- Whither has gone my dear husband
Whom I did not see since quite long?

Whom I did not see since quite long,
Though he was used often to come?

Shame on you, daughter, who say so,
And you were not purified, though!

The young Countess asked
Her mother-in-law that same day again:

What kind of dress shall I put on
To go to the purification?

A white dress, an embroidered one [2]
Or my purple petticoat dress?

- That's the way of the local people, daughter:
Women go to church in black (after a childbirth).

You go in black. T' will be the best,
Daughter, to be purified. -

The young Countess, now she said
Upon her church pew when she knelt:

- What has, tell me, again happened?
Why is my pew all in black veiled?

If my pew all in black is veiled,
My husband is dead, I'm afraid!

- I can no more from you conceal
That your husband is buried here! -

- Take, mother-in-law, these keys of mine,
And take care of my goods.

And take care also of my son.
But I, I'll stay with his father! -



François-Marie Luzel (1821 -1895)




Ann Aotro 'r C'hont - 1ère version - 1ère mélodie

Ann Aotro 'r C'hont - 2ème version - 2ème mélodie

Ann Aotro 'r C'hont - 2ème version - 3ème mélodie

Retour à "Sire Nann"