Ar "Géant" Lizandré (?) Aotrou ar Voas-C'hlaz, en Lanoup Etre Coat-ar-Skinn ha Lezobre 'Zo asinet un asamble. A zo asinet ur gombat Doue d' rey dezhe beaj vat. Doue d' rey dezhe beaj vad, Ha d'o re, er gèr, keloù mad! Aotroù Coat-ar-Skinn a lare D'an aotroù Lezobre, p'hen salude: - Bet 'm-eus lizer digant ar roue Da gaout brezel ouzit, Lizandre. - Mar t-eus lizer da gaout brezel ouzin, Diskouez da lizer m'hen lennin. - Disterrañ paper 'zo em valisenn N' rofen ket da lenn d'un azenn! - Mar d'on-me azenn, a-dra-sur, Me n'on ket azenn dre natur. Ma zad oa general arme He vab Lezobre ' vo ivez. Aotro Koad-ar-Skinn, mar permetit Mont da Santez Ana Wened. Mont da Santez Ana Wened Am eus c'hoazh ur wech prometet. - Bonjour d'eoc'h, Santez Ana Wened, Deut on c'hoazh ur wech d'ho kweled. Triwec'h kombad 'm eus kombatet Ha triwec'h am eus goneet. O zriwec'h am eus goneet, Dre ho kraz, Santez Ana Wened. Ec'h an bremañ d'an naontekved, Graet c'hoazh ur mirakl em andret. Ha me rey d'eoch un donezon, Vo agreabl vit ho pardon. Me a royo d'eoc'h: ha kaler Ha gwiskamant d'ho seizh aoter.- An aotrou Lezobre a lare D'e bajig bihan, en deiz-se: - Ma faj bihan, em preperit, D'ar gombat a renkomp moned; Mar mankan d'an asination, Vin kemeret vit ur poltron. - Ma mestr, ouzhin-me mar sentit, D'ar gombad-se na efomp ket. Bez zo triwec'h kant a soudarded Ha kement-all a dragoned. Ha kemend-all a dragoned Sur mat omp da veza lac'het. - N desped da deod 'n hini gomzho, D'ar gombad-se ni a yelo. 'N aotroù Lezobre a lare D'e baj bihan eno neuze: - Blerimit ho kleve ouzh ma hini, Ha deut neuze d'ar gombat ganin! Em dalc'homp hon-daou 'n ur gever, Ni droc'ho dir 'vel an avel. Ha war-benn un eur goude-se 'N devoa lac'het Lezobre 'n hanter ane'e. Hag e baj bihan en-tu all En-deus lac'het ur c'hemend-all. Arme 'r roue 'zo bet lac'het 'N aotroù Lezobre zo kiriek. Ar roue, pa en-deus klevet, D'e baj bihan en-deus laret: - Ma faj bihan, em preparit Da vont bremañ da Zant Briek, Ma efet d' Sant Briek fete, Da gomz ouzh 'n aotroù Lezobre. Da gomz ouzh 'n aotroù Lezobre D' lared d'e'an dont ma beteg.- Paj ar roue a lavare En Sant-Briek pa errue: - Bonjour a laran d'ar gér-mañ, 'N aotrou Lezobre pelec'h 'ma? 'N aotroù Lezobre, p'en-eus klevet, E benn er fenestr 'n-eus lakaet. E benn er fenestr 'n-eus lakaet. Da baj ar roue 'n eus lare:. - Salud d'eoc'h-c'hwi, paj ar roue, D'betra 'c'h-eus ezomm Lezobre? - Me zo deut a-beurzh ar roue Da lared deoc'h dont he veteg. Da lared deoc'h dont he veteg D' gombatiñ ouzh e vorian gouez. - Paj ar roue, din-me larit, Petra'r morian a hini komzit? - Mar larit n'am diskuilhfet ket, Me a gonto deoc'h e sekret:. Ar morian-se, ma den paour, En-deus sur maji an diaoul. Pa daolo e zilhad d'an douar, C'hwi a daolo ho re war-varr: Ha pa deuio d'hoc'h aviza; Taolit dour benniget gantañ! Pa'z ay ar morian en aer, Lakit ho kleve d'hen degemer. - Dalit, pajik, setu kant skoed, Pa hoc'h eus ma avertiset. Pa hoc'h eus ma avertiset. Panevet-hoc'h vijen lac'het. - An aotroù Lezobre ' lare En pales ar roue p'errue: - Bonjour dit, emezhan, sire, D' petra t-eus ezhomm Lezobre? - Laret 'm eus dit dond d'am beteg, D' gombati ouzh ma morian gouez. P'erru 'r morian ' barzh ar zal, E taol e zilhad d'an douar, E taol e zilhat d'an douar, Lezobre 'daol he re war-varr; Pa deu dezhañ hen avizañ, E taol dour benniget gantañ. Pa 'c'he 'r morian barzh an aer, ' Lake he gleve d'hen degemer. Morian ar roue 'zo lac'het, Ha Lezobre a zo kiriek. Ar roue pa en-d'eus gwelet, Da Lezobre en-deus lavaret: - Hast kaer, emezhan, Lezobre, Tenna da gleve eus ma morian gouez - N' brisfen dougen ur c'hleve, ' Zo bet en morian ar roue... Ar roue pa en-eus klevet D'e gourtizaned 'n eus laret: - Ma c'hourtizaned, em preparit, Rak Lezobre ' renk be'a lac'het! Lezobre pa en-eus klevet Ur sailh dre ar fenestr 'n eus graet: War geign e varc'h ez eo pignet; An hent bras en-eus kemeret. Pa oa barzh an hent o toned, Tud o charread foenn 'n eus kavet. Tud o charread foenn 'n eus kavet, Hag ouzh ar mestr 'n eus goulennet: - Lakit va marc'h barzh al limon Ha war ar foenn taolit ac'h'non. - Paotred ar roue c'houlenne, Pa oant o tremen, prest goude: - Mestr ar foennerien, deomp larit Lezobre n'ho-peus ket gwelet? - N'hon-eus ket gwelet Lezobre, Na anveomp ket an den-se. - Pa oa an dud-se tremenet, Lezobre 'n-eus dezhe laret. - Mar erruan c'hoazh er Was-C'hlas, Eno 'm eus pevar c'hanon bras; Gant gras Doue ha ma divrec'h, Me ' zavo troupoù 'r roue 'n nec'h. E Sant Briek p'eo erruet, Lizher d'ar roue n-eus skrivet: - Na gavfet den barzh ar c'hontre A gomzfe eneb Lezobre; A gomzfe eneb Lezobre; Balamour d'ar fripon ar roue! (1) |
RAPPROCHEMENT AVEC BARZHAZ III MARC'HEK AR ROUE 72. Etre Lorgnez ha marc'heg Lez-Breizh A zo bet tonket un emgann reizh 73. Doue da rey gounid d'ar Breizhad Ha d'ar re zo er gêr keloù mat ! 74. An aotroù Lez-Breizh a lavare D'e floc'hig yaouank un deiz a oe. 114. Disterañ mevel zo em bandenn A lemfe ho tok diwar ho penn" 117."Ma ne t'eus ket anave'et an tad Me ray dit anaout ar mab anat ! - 86. Santez Anna 'r vor pa erruas Tre 'barzh he iliz eñ a yeas 87. - Itron Santez Anna benniget Yaouankik e teuis d'ho kwelet 88. Ne oan ket ugent vloaz achuet Hag e ugent stourmad e oan bet 89. Hag o holl hon eus o gounezet Dre ho kennerzh, itron benniget 90. Mard an me c'hoazh war va c'hiz d'ar vro Mamm Santez Anna, me ho kopro... 91. Me a rayo d'eoc'h ur gouriz koar A ray teir dro en-dro d'ho moger. 92. Ha teir d'hoc'h iliz, teir d'ho pered; Ha teir d'ho touar, pa van degouet. 198. Chom er ger! Va floc'h, n'hellan ket Pa m'eus laret mond, renkan moned. 197. - En añv Doue, mestr, chomit e ger! Ur gwall zevezh hirio a gijer! 101. - Sellit-hu! Lorgnez o tont en hent! Ur stroll marc'heien e ziagent. 102. Ur stroll marc'heien a-dren~v e gein: Dek zo ha dek all ha dek ouzhpenn 98. Hag ur floc'h bihan en e gichen Hag eñ, hervez e vrud, ur gwall zen" 105. Stok da gleze, floc'h ouzh va c'hleze, Ha deomp-ni araok en ho betek - 82. N'am-eus ket aon 'raok ar C"hallaoued; Kriz eo va c'halon, va dir lemmet. 123. Trizek soudard lazhet dindanañ Marc'hek Lorgnez lazhet da gentañ. 124. Ha me 'm-eus diskaret kemend-all, Lammed kuit o-deus great ar re all. - 126. O weled ar yeod glas ruiet Gant gwad ar C'hallaoued milliget. IV MORIAN AR ROUE 135. Roue ar C'hallaoued lavare D'an aotrounez he lez, ur mare 136. - Hennezh a aotreo din gwir feiz A zeuio a-benn e-veuz Lez-Breizh. 143. - Morian ar roue a zo deuet Hag ho tichekañ en deveus graet. 144. - Mar ma dichekañ en-deus graet Monet war e zichek a vo red. 145. - Aotroù kêz, na ouzoc'h ket eta? Dre arzoù an diaoul c'hoari a ra 156. Pa zeuio ar Morian dre ar zall E taolo d'an douar e vantal. 159. Pa zeuio warnoc'h ar ronf du Gant prenn ho koaf he kroaza én reot-hu. 160. Ha neuze pa lammo foll ha taer C'hwi lakay ho koaf d'hen degemer. 137. C'hoari eneb din-me, na ra ken, Kerkouz, ha lazañ va marc'heien. 156. Pa zeuio ar Morian tre er zal E taolo d'ann douar e vantal 157. Tollit ket ho mantal d'an douar! Hogen lakit anezhi war varr! 159. Ha pa zeuio warnoc'h ar ronf du, Gant prenn ho koaf ho kroazha reot-hu! 160. Ha neuze pa lammo foll ha têr, C'hwi lakai ho koaf d'hen digemer. 175. Ken a gouezas Morian ar roue Hag e benn gant al leur a stoke. 177. Hag e goaf digantan a dennas; Penn ar Morian braz a drochas. |
TRADUCTION LE GEANT LES AUBRAYS Seigneur de la Noë-Verte, en Lanloup Entre Koat-ar-Skinn et Les Aubrays A été arrêtée une rencontre. A été arrêtée une rencontre, Que Dieu leur donne bon voyage. Que Dieu leur donne bon voyage, Et à ceux qui sont à la maison, bonne nouvelle! Le seigneur de Koat-ar-Skinn disait, Au seigneur Les Aubrays, en le saluant: - J'ai une lettre du roi Pour avoir guerre avec toi, Les Aubrays. - Si tu as lettre pour avoir guerre avec moi, Montre-moi ta lettre que je la lise. - Le dernier papier qui est dans ma valise Je ne le donnerai pa à lire à un âne. - Si je suis un âne, bien certainement, Je ne suis pas âne de nature; Mon père était général d'armée, Et son fils, Les Aubrays le sera aussi. Seigneur de Cat-ar-Skinn, Je désire aller à Sainte-Anne de Vannes. Je désire aller à Sainte-Anne de Vannes. J'ai promis d'y aller encore une fois. - Bonjour à vous, Sainte Anne de Vannes, Je suis venu encore une fois vous voir. - J'ai pris part à dix-huit combats, Et dix-huit fois j'ai été vainqueur; Je les ai gagnés tous les dix-huit Grâce à vous, Sainte Anne de Vannes. Je vais, à présent, au dix-neuvième. Faites encore un miracle en ma faveur, Et je vous ferai un présent Qui sera agréable le jour de votre pardon. Et je vous donnerai et calice Et parement d'autel pour vos sept autels. Le seigneur Les Aubrays disait A son jeune écuyer, ce jour-là. - Mon petit page, préparez-vous, Il nous faut aller au combat: Si je manque au rendez-vous On me prendra pour un poltron - Mon maître, si vous agissez selon moi, Nous n'irons pas à ce combat-là. Il y a dix-huit cents soldats, Et autant de dragons; Et autant de dragons Nous sommes sûrs d'être tués. - En dépit de la langue de qui parlera Nous irons à ce combat. Le seigneur Les Aubrays disait A son jeune écuyer, ce jour-là. - Aiguise ton épée contre la mienne, Et viens au combat avec moi. Tenons-nous tous les deux côte-à-côte Et nous couperons l'acier comme le vent. Au bout d'une heure, Les Aubrays en avait tué cinquante Et le jeune écuyer de son côté, En avait tué tout autant. L'armée du roi a été détruite Et c'est Les Aubrays qui en est la cause. Le roi quand il l'a appris Dit à son jeune page: - Petit page, préparez-vous A aller aujourd'hui à Saint-Brieuc, A aller aujourd'hui à Saint-Brieuc, Pour parler au seigneur Les Aubrays Pour parler au seigneur Les Aubrays Et lui dire de venir jusqu'à moi. Le petit page du roi disait, En arrivant à aint-Brieuc: - Bonjour et joie aux habitants de cette ville, Le seigneur Les Aubrays, où est-il? Quand le seigneur Les Aubrays l'entendit Il a mis la tête à la croisée. Il a mis la tête à la croisée. Et il a dit au page du roi: - Salut à vous page du roi, Pourquoi avez vous besoin de Les Aubrays. - Je suis venu de la part du roi, Pour vous dire de venir jusqu'à lui. Pour vous dire de venir jusqu'à lui, Combattre contre son maure sauvage. - Page du roi, dites-moi Qu'est-ce donc ce maure dont vous parlez? - Si vous me promettez de ne pas me dénoncer, Je vous ferai connaître son secret. Ce maure-là, mon pauvre homme, A sûrement de la magie du diable! Quand il jettera ses habits à terre, Vous jetterez les vôtres dessus; Quand vous le verrez vous viser Vous lui jetez de l'eau bénite. Vous aussi, puis, quand il sautera en l'air Tendez pour le recevoir l'épée. - Tenez, page, ces cent écus Pour m'avoir averti. Si vous ne m'aviez pas averti, Sans vous j'aurais été tué. - Le seigneur Les Aubrays disait En arrivant dans le palais du roi: - Seigneur roi, bonjour à vous Vous avez besoin de Les Aubrays? - Je t'ai fait venir jusqu'à moi Pour jouter contre mon maure sauvage. Quand vient le maure dans la salle Il jette ses vêtements à terre, Il jette ses vêtements à terre, Et Les Aubrays jette les siens par-desssus; Puis quand il vient à le viser, Il lui jette de l'eau bénite. Quand le maure bondit en l'air Il mit son épée pour le recevoir. Le maure du roi est tué Et Les Aubrays en est la cause. Lorsque le roi s'en rendit compte A Les Aubrays il s'adressa: - Hâte-toi, dit-il, Les Aubrays, De mon maure d'ôter ton glaive. - Je ne dédaignerais pas de porter Ce fer qui a occis le maure du roi... - Quand le roi entendit cela, Il dit à ses courtisans: - Mes courtisans, préparez-vous, Car il faut que Les Aubrays soit tué! Quand Les Aubrays l'entendit, Il a bondi par la fenêtre; Il est monté sur son cheval Et a pris le grand chemin. Comme il s'en retournait, sur la route Il rencontre des gens qui charroyaient du foin. Il rencontre des gens qui charroyaient du foin Et il demande au maître: - Mettez mon cheval au timon de la charrette Et jetez-moi sur le foin. - Les gens du roi demandaient, En passant par là, peu après: - Maître des faneurs, dites-nous, N'avez-vous pas vu Les Aubrays? -Nous n'avons pas vu Les Aubrays, Nous ne connaissons pas cet homme-là. Quand ces gens furent passés, Les Aubrays dit aux fanneurs: - Si j'arrive jusqu'à la Noë-Verte, Je prendrai mes quatre canons. Avec l'aide de Dieu et de mes bras, Je pulvériserai les troupes du roi. Quand il arriva à Saint-Brieuc, Il écrivit une lettre au roi: - Vous ne trouverez personne, dans mon pays, Pour parler contre Les Aubrays. Pour parler contre Les Aubrays, Uniquement pour plaire à un fripon de roi!. (1) Cette version a été recueillie dans la commune de Lanloup où se trouve le château de la Noë-Verte qui appartenait au seigneur des Aubrays. J'ai cru utile de reproduire littéralement ces deux variantes, non recueillies par moi, mais qui concordent parfaitement avec celles de la même gwrez que j'ai données dans le 1er volume des "Gwerzioù", pages 287, 91 et 97, - afin que l'on puisse faire plus facilement la part de ce qui appartient à la tradition populaire, dans le beau poème de "Lez Breizh", du "Barzhaz Breizh", et celle qui appartient à l'auteur du célèbre recueil. [On a longtemps cru, effectivement, qu'il suffisait de chercher dans les écrits de la Villemarqué, ce qui se retrouvait chez Luzel et ses collègues, pour distinguer l'authentique de l'affabulation. Les travaux de Donatien Laurent sur les manuscrits de Keransquer montrent que la réalité n'est pas aussi simple et que (presque?) tous les textes que La Villemarqué est le seul à avoir collectés n'en sont pas moins d'authentiques créations populaires.] |